γράφει η Αγγελική Κομποχόλη, Φιλόλογος-δρ. Λαογραφίας
Στο τελείωμα της Άνοιξης, στις αρχές του Καλοκαιριού, είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε στο κατάμεστο θέατρο του Δήμου Παπάγου-Χολαργού «Μίκης Θεοδωράκης», μία ωδική και ορχηστρική σπονδή στο συναπάντημα της αλλαγής των δύο αυτών εποχών , από έναν ερευνητικό φορέα («ΕΡ. Κ. Ε. Τ.»), που ιδρύθηκε με σκοπό την προώθηση της επιστημονικής έρευνας και μελέτης σχετικά με το πολιτισμικό φαινόμενο του ελληνικού τραγουδήματος. Και αναφερόμαστε στο 4ο ετήσιο Φεστιβάλ Φωνητικών Συνόλων Παραδοσιακής και Λαϊκής Μουσικής, με τη συμμετοχή επτά, αυτήν την φορά, φωνητικών συνόλων από όλη την Ελλάδα και στόχο την προβολή στο ευρύτερο κοινό των διαφόρων ειδών του ελληνικού τραγουδήματος, καθώς αυτά συνιστούν πολύτιμη πνευματική κληρονομιά και παρακαταθήκη του λαϊκού μας πολιτισμού.
Σε μία εκδήλωση που απείχε μακράν από το να θεωρηθεί άλλη μία τυποποιημένη, φολκλοριστική αναπαραγωγή ενός τόσο σημαντικού πολιτισμικού φαινομένου, όπως είναι το παραδοσιακό τραγούδι (αλλά και ο χορός που τις περισσότερες φορές το συνοδεύει, τελεστικές τέχνες και τα δύο, «performativearts», αλλά και εκφάνσεις του ευρύτερου τελετουργικού και ψυχαγωγικού φαινομένου που ονομάζουμε «γλέντι»), παρουσιάστηκαν στο θέατρο του δήμου Χολαργού-Παπάγου επτά φωνητικά σύνολα με αντιπροσωπευτικά τραγούδια από επτά αντίστοιχα περιοχές του ελληνικού λαογραφικού χώρου, και συγκεκριμένα από τη Μακεδονία (Κοζάνη, με αξιοπρόσεκτο εδώ το αστικό ρεπερτόριο), τα Δωδεκάνησα (Τήλος), τη Στερεά Ελλάδα (Αμφίκλεια Παρνασσίδας), το Ανατολικό Πήλιο, την Κρήτη (Αμάρι Ρεθύμνου), τη Θεσσαλία (Μαυρέλι Τρικάλων) και τη Χίο (Μαστιχοχώρια). Κι όλα αυτά σε έναν θεατρικό χώρο, που διαφοροποιούνταν σκηνογραφικά, ανάλογα με την εκάστοτε φωνητικό σύνολο που παρουσιαζόταν στη σκηνή, πάντοτε σε συνάρτηση με τα ευρύτερα τελεστικά κοινωνικά, χρονικά, ιδεολογικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα της περιοχής που αντιπροσώπευαν. Αν ο χορός και το τραγούδι αποτελούν συμβολικές πτυχές των πολιτισμικών συστημάτων ενός λαϊκού κοινού, αποκαλύπτοντας τον τρόπο με τον οποίο τα μέλη μιας παραδοσιακής κοινότητας προσλαμβάνουν και αναδιαρθρώνουν επικοινωνιακά τον κόσμο τους, κατανοούμε πόσο δύσκολο είναι να αποδοθούν, ανθρωπολογικά, στο περιορισμένο σκηνικό χώρο ενός θεάτρου πόλης, στον περιοριστικό χρονικό περιθώριο των δύο ωρών, οι όψεις ενός σύνθετου κοσμοθεωρητικού, συμβολικού με κοινωνικο-ιδεολογικές διαστάσεις καλλιτεχνικού πλαισίου, διαφορετικού στην εθνογραφική αναπαράσταση για κάθε μία από τις παραπάνω επτά περιοχές του ελλαδικού χώρου . Κάτι που στη συγκεκριμένη περίπτωση επιτεύχθηκε με άρτιο τρόπο και μάλιστα σε μία παράσταση, που καθ’ όλη τη διάρκεια της παρουσίασης τηρούσε στο μέτρο που έπρεπε την ένταση και τον ρυθμό, μέσα σε μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα θεατρικότητας, σε συνδυασμό με μία θαυμαστή ισορροπία δυνάμεων του έμψυχου υλικού-και στο σημείο αυτό θα αναφερθώ στους τραγουδιστές, τους χορευτές και τους οργανοπαίκτες των φωνητικών σχημάτων, οι οποίοι, ως ένα ενιαίο, συγκροτημένο σύνολο, στον παραδοσιακό τρόπο απόδοσης του ελληνικού τραγουδήματος αναπαρήγαγαν με εσωτερικότητα αυτό που εθνολογικά αναπαράσταιναν, μεταφέροντας τον θεατή σε ένα ομοιογενές επικοινωνιακά συμβολικό σχήμα. Εδώ, επίσης, θα πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία στους συντελεστές που ήταν υπεύθυνοι για την καλλιτεχνική και μουσική επιμέλεια των φωνητικών σχημάτων (και στους οποίους, σωστά και δίκαια, απονεμήθηκαν τιμητικά διπλώματα για την πολύτιμη προσφορά τους), και συγκεκριμένα στη Ματίνα Μιχαηλίδου (Παραδοσιακές Χορωδίες «Ιστού» και «Κοινωνικού Ωδείου»), στον Τάκη Αποστόλη (Μουσικό σύνολο «Βάκχες»), στον Ιωάννη Μπακαλέξη (Φωνητικό σύνολο του «Ομίλου Ερευνών Πηλίου»), στον Γιώργο Βλάσση (Ομάδα Τραγουδιού της «Ένωσης Κρητών Βριλλησίων», στον Γιάννη Κατσή (Σύνολο του Κέντρου Λαϊκού Πολιτισμού «το Πανηγύρι»), και βέβαια στη Βιβή την Κανελλάτου (Φωνητικό Σύνολο «Άδοντες εν Χαλκίδι» και Φωνητικό Σύνολο Παραδοσιακού Τραγουδιού του «ΕΡ. Κ. Ε. Τ.»), που ως μουσικολόγος (με κατεύθυνση στον ελληνικό λαϊκό μουσικό πολιτισμό) και ως υπεύθυνη καλλιτεχνικής διεύθυνσης είχε τη συνολική επίβλεψη της άρτιας αυτής διοργάνωσης. Η εκδήλωση έκλεισε με ένα παραδοσιακό διαλογικό τραγούδι αγάπης («Ας κάμω σίδερο καρδά») από τα Νοτιόχωρα (Μαστιχοχώρια) Χίου, τραγουδισμένο με τελετουργικό τρόπο και με ειδική νοηματική φόρτιση από ζευγάρι άντρα και γυναίκας τραγουδιστών, με την πολυμελή συνοδεία δύο φωνητικών συνόλων που ενδυνάμωναν με την παρουσία τους την αισθησιακή ατμόσφαιρα και τον ερωτικό χαρακτήρα του διαλογικού άσματος (το οποίο στο τέλος πλαισιώθηκε ιδανικά και με την θαυμάσια προτροπή-επισήμανση που έκανε η τραγουδίστριά του, Βιβή Κανελλάτου, στο κοινό της: «ευτυχής ο Άνθρωπος που αξιώνεται να τραγουδά με Άνθρωπο»).
