Από τον θεατρολόγο και κριτικό Κωνσταντίνο Μπούρα

Έργα σαν τον «Ριχάρδο τον Γ’» του Σαίξπηρ, το «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Μπέκετ και τις «Δούλες» του Ζενέ, καθώς βεβαίως και το δραματικό πεζογράφημα «Έγκλημα και Τιμωρία» του Ντοστογιέφκσι, εγγράφονται στη συλλογική δυτικοευρωπαϊκή κουλτούρα του μυστικιστικού ή απόκρυφου χριστιανισμού, όπου ο Σατανάς είναι το δίπολο του Μεσσία κι ο Ιούδας, ως 13^ος στο Μυστικό Δείπνο είναι η ασφαλιστική δικλείδα του θεανθρώπου ότι θα δεχθεί εν τέλει να θυσιαστεί για την Ανθρωπότητα «αίρων τας αμαρτίας του κόσμου». Βεβαίως, οι ισχυροί αυτής της οικουμένης, γνωρίζουν πολύ καλώς ότι παράδεισος και κόλαση δεν υπάρχει, υπάρχει όμως καθαρτήριο (σύμφωνα με την πανάρχαια Γνώση και Σοφία, όπως αποτυπώνεται τόσο στην Αιγυπτιακή όσο και στη Θιβετιανή Βίβλο των Νεκρών). Οι ισχυροί λοιπόν αυτού του πλανήτη, οι διοικούντες τις μάζες, οι «υπεράνθρωποι», οι «αναμορφωτές», οι «υπεράνω» γενικώς, δεν έχουν κανένα συνειδησιακό πρόβλημα να διατάξουν, να υπογράψουν ή να σφαγιάσουν με τα ίδια τους τα χέρια μερικές εκατοντάδες αθώων θυμάτων. Στο περίφημο βίντεο με τον «οικονομικό εγκληματία», που οδηγεί ολόκληρες χώρες σε κατάρρευση, λαούς σε λιτότητα, ανεργία κι εξαθλίωση και τα άτομα στην αυτοκτονία, το μεταμελημένο (;) αυτό τέρας που εξομολογείται «ον-κάμερα» λέει την ασύλληπτης κυνικότητας φράση: «Δεν υπάρχει κανένας νόμος που να απαγορεύει να εκμεταλλεύεσαι τους μαλάκες» (δηλαδή τους ανυπεράσπιστους). Αυτά. Σε έναν πλανήτη, όπου παιδιά και γέροι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρή τροφή-νερό-φάρμακα, η μεγάλη πλειοψηφία του Δυτικού ανεπτυγμένου λεγόμενου κόσμου επιδίδεται σε δίαιτες απισχνάσεως και σε αποτοξινώσεις από την πολυφαρμακία. Οκέι. Εντάξει. Ας το δεχτούμε ως μία κατάσταση, που με θεσμικές αλλαγές και δημοκρατικές μεθοδεύσεις μπορεί κάποτε να βελτιωθεί. Όμως το παιχνίδι δεν παίζεται πραγματικά εκεί. Όπως επισήμανε πρόσφατα ο Δαλάι Λάμα σε ένα σπάνιο άμεσα πολιτικό μήνυμά του, θα πρέπει ο απλός άνθρωπος να αντισταθεί στην πλύση εγκεφάλου που προσπαθούν να του επιβάλλουν για να δικαιολογήσουν την αναγκαιότητα κάποιου πολέμου. Όχι. Ο αληθινός πόλεμος διεξάγεται μέσα στην ανθρώπινη συνείδηση. Εκεί είναι το «φοβερό βήμα» και το «ανώτατο δικαστήριο» επί της γης. Εκεί απαγγέλλονται οι σκληρότερες καταδίκες, εκεί αποφασίζουν οικειοθελώς (;) οι άνθρωποι να νοσήσουν από φρικτές αρρώστιες, να δουν το σώμα τους να σφαγιάζεται και να βασανίζεται χωρίς αναισθητικό, στο όνομα της Επιστήμης, της Τεχνολογίας και των πρωτοκόλλων τους, εκεί διεξάγονται οι πιο σκληρές μάχες. Ο θάνατος είναι μια στιγμή περάσματος στο Φως. Εκεί μας περιμένουν οι οικείοι (και τα θύματά μας, αδιακρίτως) για να μας υποδεχτούν, ευγνωμονούντες που συμβάλαμε στο μέτρο του ρόλου μας, στην πειστικότητα της παράστασης σε αυτό το θέατρο που λέγεται κόσμος. Το λέει ο σοφός Μεγάλος Αλεξανδρινός: «κάμνοντας όμοια σαν ηθοποιός που όταν η παράστασις τελειώσει αλλάζει φορεσιά κι απέρχεται». Έτσι είναι ο θάνατος. Nothing personal. Ανακύκλωση. Αυτοί όμως που έχουν τη συνείδησή τους βαριά και φοβούνται να παραδώσουν την ψυχή τους, οι καταραμένοι του κόσμου τούτου, προτιμούν την τιμωρία εδώ από την τιμωρία «εκεί», στην άλλη όχθη. Γιατί την εδώ τιμωρία την ξέρουν και μπορούν (νομίζουν) να τη διαχειριστούν. Κι αν δεν υπάρχει τιμωρία από την άλλη πλευρά; Αν οι φλόγες του καθαρτηρίου είναι μόνον συμβολικές, ή πονούν λιγότερο από το μπότοξ και τη θεραπεία ουλίτιδας; Ποιος το ξέρει; Αν όμως δεν είναι; Αν είναι αιώνια τιμωρία και στέρηση ανάπαυσης-αναψυχής; Κι εδώ έρχονται οι θρησκείες, οι ιδεολογίες, τα αισθητικά ή κοινωνικά ρεύματα, με όπλο τους το κήρυγμα και τη λειτουργία ως θεατρική παράσταση, αλλά κυρίως με τη λογοτεχνία λαϊκής-μαζικής κατανάλωσης να εμφυτεύσουν «τσιπάκια» στον εγκέφαλο των ανθρώπινων όντων, όπου η αυτοτιμωρία είναι η μόνη δυνατή και θεμιτή διέξοδος. Έτσι καθίστανται περιττοί ανακριτές-εισαγγελείς-δικαστές-φύλακες-σωφρονιστικοί υπάλληλοι. Ο καθένας πληγώνεται μόνος του. Λιτότητα. Περικοπή κονδυλίων των οργάνων της τάξεως. Τέλειο και ιδιοφυές. Δεν είναι; Ο Ντοστογιέφσκι είναι ο πιο αγαπημένος της καθεστηκυίας τάξης. Μέχρι και τον Μεγάλο Ιεροεξεταστή καταφέρνει να αθωώσει. Όλα είναι απλά, λιτά, υπέροχα και κρυφο-χριστιανικά (ή πρωτο-χριστιανικά). Ο διάβολος παίζει έναν αρχετυπικό ρόλο στην συνείδηση των ηρώων του, όπως και το φίδι στον Κήπο της Εδέμ. Put the blame on him, boys and girls and other species!!! That’s all. It’s so simple. Μάλιστα.

          Στην παράσταση του Εθνικού Θεάτρου, πατώντας πάνω στην ιδιοφυή, εύπλαστη, υπάκουη και πειθήνια μετάφραση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ο Σωτήρης Χατζάκης με συλλειτουργό του την σκηνογράφο Έρση Δρίνη και τον ενδυματολόγο Γιάννη Μετζικώφ, έπλασε μια συναρπαστική παράσταση, με υπέροχη διανομή, άψογες ερμηνείες, εκπληκτικό εικαστικό διάκοσμο, υποβλητικώτατη μουσική. Ήταν όλοι τους υπέροχοι. Θαύμα. Χάρμα οφθαλμών κι απόλαυση ακοής.

          Μία και μόνη παρατήρηση: Το κείμενο έπρεπε να κουτσουρευτεί κατά τουλάχιστον μισήν ώρα. Το σύγχρονο κοινό δεν αντέχει σχοινοτενείς μονολόγους, όσο κι αν εκφέρονται απνευστί από τους δεξιοτέχνες ορθοφωνημένους ηθοποιούς. Είμαστε πια πολύ μακριά από το «μεγάλο μυθιστόρημα» του δέκατου ένατου αιώνα και από την διαβαστερή (για όσους είχαν αυτή την πολυτέλεια) εποχή του Παπαδιαμάντη. Σήμερα, το μεταμοντέρνο αισθητήριό μας κινείται στους φρενιτικούς ρυθμούς του ζάπινγκ, βιάζεται να φτάσει στο «δια ταύτα» προσπερνώντας τα «έχοντας υπ’ όψιν»… Αυτό ας το λάβουν σοβαρά οι άνω των πενήντα ετών σκηνοθέτες μας. Ας παίρνουν για βοηθούς εικοσιπεντάχρονους, ας τους δίνουν εξουσία (μαχαίρι, ψαλίδι-σακοράφα). Κι οι δραματουργοί ας κάνουν κάτι κι αυτοί. Δεν χρειάζεται να τα κάνει όλα ο αναγεννησιακός σκηνοθέτης-θεός. Δόξα τω Θεώ, ξεπεράσαμε ελπίζω αυτή τη μάστιγα του εικοστού αιώνα. Όσο κι αν δεν είμαι σίγουρος. Ας βρουν κι οι θεατρολόγοι κάτι να κάνουν. Τόσες χιλιάδες έβγαλαν τα πανεπιστημιακά τμήματα θεατρικών σπουδών. Σε αυτή τη χώρα έχουμε πληθώρα ταλέντων αλλά η πίττα της λιτότητας είναι μικρή, δεν κόβονται πολλά κομμάτια. Το αχούρι είναι στενό και δεν χωράει πολλά συμπαθή τετράποδα. Ευτυχώς που υπάρχει κι η Ιδιωτική Πρωτοβουλία, τα πολιτιστικά ιδρύματα, τα κληροδοτήματα Μεγάλων Ελλήνων (που διέπρεψαν κυρίως στο …εξωτερικό). Ευτυχώς που υπάρχει και το αλάθητο κριτήριο του ενημερωμένου επαρκούς θεατή που καταθέτει τον πενιχρόν οβολόν του (από το υστέρημά του, συνήθως) εκεί που ξέρει ότι υπάρχει αξιοκρατία, γνώση, μεράκι, έρευνα, μελέτη, δεξιοτεχνία και το κυριότερο: σεβασμός στον θεατή.

Η παράσταση του Εθνικού μας Θεάτρου με το ντοστογιεφσκικό «Έγκλημα και Τιμωρία» εγγράφεται στο ενεργητικό του, χάρη στους Σωτήρη Χατζάκη κι Έρση Δρίνη, που απέδωσαν με λιτά μέσα ένα μεγαλειώδες έργο του δυτικού-χριστιανικού πολιτισμού μας, ένα έργο που θα μελετάται για κοινωνιολογικούς-εθνολογικούς-θεολογικούς λόγους κι από τους πολιτισμούς που θα έρθουν και θα διαδεχθούν τον άκρως υλιστικό και καθυστερημένον, μεσαιωνικό «πολιτισμό» μας.

Κωνσταντίνος Μπούρας

www.konstantinosbouras.gr

info από το επίσημο site του Εθνικού μας Θεάτρου 

http://www.n-t.gr/el/events/englimatimoria/

 

«Το έγκλημα και η τιμωρία» του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι

 

ΚΤΙΡΙΟ ΤΣΙΛΛΕΡ – ΣΚΗΝΗ «ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΡΚΟΥΛΟΣ»

Στην Αγία Πετρούπολη του 19ου αιώνα, ο φοιτητής της Νομικής, Ρασκόλνικωφ, πραγματοποιεί ένα διπλό φόνο, καλύπτοντάς τον με το ιδεολογικό περίβλημα της απονομής μιας ιδιότυπης δικαιοσύνης. Όμως το έγκλημά του, θα προκαλέσει τους ανθρώπινους και τους θείους νόμους, που θα ζητήσουν το οφειλόμενο αντίτιμο, σέρνοντας τον δράστη σ’ έναν μοναχικό και εφιαλτικό δρόμο. Η συνείδησή του είναι η σκληρότερη τιμωρία από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει, παρά μόνο ακολουθώντας το δρόμο της αγάπης και της μετάνοιας.

Η βαθιά μελέτη της ανθρώπινης ψυχής και των σκοτεινών νόμων που τη διέπουν, καθιερώνουν το αριστούργημα του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα ως μια διαχρονική  και πάντα επίκαιρη λογοτεχνική ανατομία του υποσυνείδητου, γραμμένη σε μια  εποχή που ο όρος δεν είχε ακόμη επινοηθεί. Στην παράσταση του Εθνικού Θεάτρου ο κόσμος του Ντοστογιέφσκι συναντιέται με τον λόγο του Παπαδιαμάντη, σε μια μοναδική μετάφραση, που αποτυπώνει την βαθειά κατανόηση των δύο μεγάλων συγγραφέων για τον πόνο της ανθρώπινης ύπαρξης.

 

Πρώτη παράσταση: 23/12/2015

Τελευταία παράσταση: 28/02/2016

Τηλέφωνο ταμείου:: 210 5288170 – 210 5288171, ομαδικές κρατήσεις : 210 5288179

 

• ΜετάφρασηΑλέξανδρος Παπαδιαμάντης
• Σκηνοθεσία -Διασκευή- Μουσική επιμέλειαΣωτήρης Χατζάκης
• ΣκηνικάΈρση Δρίνη
• ΚοστούμιαΓιάννης Μετζικώφ
• ΦωτισμοίΑντώνης Παναγιωτόπουλος
• Βοηθοί σκηνοθέτηΑνδρομάχη Δαυλού, Νικόλας Αναστασόπουλος
• Βοηθός σκηνογράφουΦώτης Μουρτάς
• Σχεδιασμός κομμώσεωνΧρόνης Τζήμος
• Σχεδιασμός μακιγιάζΕύη Ζαφειροπούλου

Διανομή:

• Ταβερνιάρης-Κοχ-Εργάτης- Ανδρέας Σεμένοβιτς Λεβεζιατνικώφ-Καλλιτέχνης δρόμουΝικόλας Αναστασόπουλος
• Ζαμέτωφ-Νικολάι, ΚλόουνΓιάννης Γούνας
• Αλένα Ιβανόβνα -Μάρθα Πετρόβνα ΣβιδριγαϊλώφΜαρία Διακοπαναγιώτου
• Έμπορος-Ξένος-Θυρωρός-Ιερέας -ΣτρατιώτηςΓιώργος Καρατζιώτης
• Κατερίνα ΙβανόβναΤαμίλα Κουλίεβα
• Ζωσιμώφ-Άνδρας- Ηλίας ΠέτροβιτςΝίκος Μαγδαληνός
• Σόνια Συμεωνόβνα ΜαρμελάδωφΜελισσάνθη Μάχουτ
• Αρκάδιος Ιβάνοβιτς ΣβιδριγαϊλώφΠέρης Μιχαηλίδης
• Ελισάβετ Ιβανόβνα- Καλλιτέχνης δρόμου- ΚορίτσιΠολυξένη Μυλωνά
• Ροδίων Ρωμάνοβιτς ΡασκολνικώφΓιάννης Νιάρρος
• ΑναστασίαΓεωργιάννα Νταλάρα
• Πορφύριος ΠέτροβιτςΘέμης Πάνου
• Συμεών Ζαχάροβιτς ΜαρμελάδωφΒασίλης Ρίσβας
• Αυδοτία ΡωμανόβναΔανάη Σκιάδη
• Πέτρος Πέτροβιτς ΛούτζινΓρηγόρης Σταμούλης
• Δημήτριος Πρόκοβιτς ΡαζουμίκινΧάρης Τζωρτζάκης
• Χορόςο Θίασος