Από τον ποιητή, θεατρολόγο και κριτικό Κωνσταντίνο Μπούρα
Ηρακλειδών… Αναβίωσις.
Τον Ευριπίδη είδα
Καθισμένον ανάμεσα στους
Σύγχρονους θεατές
Να συμπληρώνει το ακρόαμα
από της Μνημοσύνης
τον σκληρό (αναλλοίωτο) δίσκο.
Τα ακασικά αρχεία των αρχαίων σοφών επιτρέπουν την παλίμψηστον ανάγνωσιν καθιερωμένων νοητικών πτήσεων εις την χωροχρονικήν σινδόνην, εκεί όπου σχηματίζονται πύλες και πολυδιαστασιακές σήραγγες γεφυρώνουν αλλότριες καταστάσεις τής Υλοενέργειας.
Με άλλα λόγια, «ταξίδεψα» παρακολουθώντας ενεός πέντε διονυσιακούς τεχνίτες να μετακυλίουν τα σωθικά τους πάνω στην γυψοποιημένη σκηνή τού βωμού τού Διός στην αρχαία αγορά τής πάλαι ποτέ Αθήνας (εις τα αιθερικά πέπλα σαβανωμένη τώρα).
Βεβαίως, χάσαμε τα ιστορικά, κοινωνικοπολιτικά, πολεμικά και διπλωματικά συμφραζόμενα, όμως κάπου στην διαδρομή αποστάχτηκε το αιθέριο έλαιο όλων των υψιπετών στεναγμών τού τραγικοτέρου τών τραγικών κι απέμεινε το αποκρυσταλλωμένο ρούχο τής μορφής, αποστεωμένο από το αρχικό περιεχόμενό της, σαν τα καβούκια των τζιτζικιών που τραγουδούν ακόμη τις αφέγγαρες νύκτες.
Στις καλές παραστάσεις γίνομαι ποιητικός, στις απογειωτικές στιγμές καθίσταμαι διθυραμβικός. Μα γι’ αυτό δεν σερνόμαστε από θέατρο σε θέατρο μέχρι να επιτευχθεί εκείνη η κβαντική ανάτασις πέρα από τα όρια των επιθυμιών μας;
Το Σύμπαν είναι σκληρό και άγνωστο, ανελέητο πολλές φορές σαν Ιστορία, δεν υπακούει σε ηθικούς και ιδεολογικούς κώδικες. Δεν αναγνωρίζει κάποια συγκεκριμένη πολιτική ορθότητα. Ο Κόσμος είναι μια Δυνατότητα. Μέσα από την Μεγάλη Τέχνη, χάρη στην Υψηλή Ποίηση φτάνουμε καμιά φορά κι εμείς στην μερική θέαση τού Άπαντος, στην ολιστική θεώρηση τού Παντός…
Η εύθραυστη αντιπαλότητα Αργείων κι Αθηναίων στα χρόνια τού καταστροφικού εμφυλίου Πελοποννησιακού Πολέμου, οι λυκοφιλίες και οι σαθρές συμμαχίες με άλλες γείτονες πόλεις-κράτη, αυτό είναι που χάσαμε είκοσι πέντε αιώνες μετά. Κάτω από αυτά τα κείμενα υπήρχε μια σαφής εκάστοτε πολιτική-προπαγανδιστική σκοπιμότητα. Ο τραγικός ποιητής γινόταν το φερέφωνο κομματικών δυνάμεων της εποχής του, ακριβώς όπως πίσω από το τραγικό προσωπείο λάμπει το Φως, περασμένο όμως από τα διαθλαστικά, παραμορφωτικά φίλτρα τής διαρκώς μεταβαλλομένης συλλογικής συνειδητότητος. Τότε δεν υπήρχε η ρομαντική απαίτηση τού θριάμβου τής ατομικότητος. Τότε το θέατρο ήταν συλλογική πράξη, ομαδική τελετουργία, αυστηρός ή ελαστικός κανών, σχεδόν μοναστηριακός. Εδώ συναντάται ο ερημίτης Ευριπίδης με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα τής εποχής του. Κι εκεί θεοποιείται και θεώνεται μετά θάνατον.
Συγκινήθηκα ιδιαίτερα από αυτή την επιτυχημένη ανάπλαση.
Σοβαρή, πιστή, λειτουργική, ποιητική η μεταφραστική απόπειρα του στιβαρού Κώστα Βάρναλη. Είναι τόσον λαϊκώς εστέτ όσον κι ο Ευριπίδης.
Πέντε ηθοποιοί-χορευτές-παντόμιμοι κινούνται στροβιλόμενοι πίσω από έναν νοητό άξονα, καταλλήλως μεταπίπτων ως προς τους ισημερινούς και τους μεσημβρινούς του.
Εκπληκτική η σκηνοθεσία. Η τετριμμένη αλλά πάντα συνυποδηλωτική εναλλαγή των ηθοποιών σε αντίθετους ή και αντιτιθέμενους ρόλους είναι ένα σημειολογικό σχόλιο πάνω στην αποπροσωποποίηση τής κοινωνικής μας δράσεως, εκεί όπου οι συμβάσεις κυριαρχούν, το εγώ σβήνει ή απλώς υποχωρεί και «τα ράσα κάνουν τον παπά».
Μονάχα περισσότερη μουσική θα ήθελα, ει δυνατόν επί σκηνής.
Πετυχημένες οι παύσεις και οι σιωπές. Λειτουργούσαν αντιστικτικά στην φορτισμένη συγκινησιακή ατμόσφαιρα.
Η συμπληρωματική παραπληρωματικότητα τού αρχαίου δραματικού λόγου είναι αποτέλεσμα μακραίωνης ζυμώσεως. Δούλεψαν πάνω από 1320 σημαντικοί τραγικοί ποιητές για να φτάσουμε στα ανυπέρβλητα ορόσημα των τριών τυχερών που εσώθησαν και ως όνομα και ως γράμμα κι ως γραφή.
Η καλύτερη υπηρεσία που μπορούμε να προσφέρουμε στους μεγάλους ποιητές τής Αρχαιότητας είναι η δική μας συνδημιουργική προσέγγιση με ιδιαίτερη έγνοια για τον Λόγο, που είναι και αρχή και τέλος και ουσία, αλληλένδετος με την Μορφή, ακριβώς όπως σε όλα τα μεγάλα ανθρώπινα καλλιτεχνικά επιτεύγματα.
Ο πολιτισμός είναι το άθροισμα των υπερβάσεών μας, όλα εκείνα τα αδιόρατα, ανεπαίσθητα αλλά καθοριστικά «ποιοτικά άλματα» που διέγνωσε, οραματιζόταν και ήλπιζε ο μεγάλος Δανός φιλόσοφος Σόρεν Κίρκεγκααρντ αγωνιώντας με έναν καθαρά μονοθεϊστικό Δυτικό ρασιοναλιστικό τρόπο. Οι ανατολίτες διανοητές είναι περισσότερο προνομιούχοι γιατί ξεκινάνε από την βεβαιότητα τής Άγνοιας, ακριβώς όπως ο Σωκράτης…
Δείτε αυτή την παράσταση. Μην την χάσετε. Σε αυτό το απομακρυσμένο θέατρο τού Βοτανικού συντελούνται αλχημείες μεθυστικές και συναινετικές…
Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας, Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ
Info από το Δελτίο Τύπου:
Ηρακλείδαι
του Ευριπίδη
Σκηνοθεσία
Κώστας Παπακωνσταντίνου – Άρτεμις Γρύμπλα
Ο Κώστας Παπακωνσταντίνου και η Άρτεμις Γρύμπλα, μετά τις πολύ επιτυχημένες παραστάσεις “Γάμος” του Μάριου Ποντίκα (σκ. Κώστας Παπακωνσταντίνου) και “Οι κάτω απ’ τα αστέρια” (σκ. Άρτεμις Γρύμπλα) συνσκηνοθετούν την τραγωδία “Ηρακλείδαι” του Ευριπίδη, που θα κάνει πρεμιέρα στο Θέατρο Olvio το Σάββατο 5 Φεβρουαρίου.
Οι απόγονοι του Ηρακλή καταδιωκόμενοι από τον βασιλιά του Άργους, Ευρυσθέα, καταφεύγουν στην Αθήνα όπου ζητούν να τους δοθεί άσυλο. Η δημοκρατική πόλη τούς το παρέχει παρά τις απειλές του Άργους για πόλεμο, και δεν υποκύπτει στο συμφέρον του δυνατού. Η πόλη είναι ελεύθερη γιατί παραμένει δίκαιη. Στην μάχη, η Αθήνα κερδίζει και οι ρόλοι αντιστρέφονται. Ο Ευρυσθέας είναι πλέον αιχμάλωτος ικέτης και οι Ηρακλείδες ισχυροί νικητές. Το δίκαιο επιβάλλει να σωθεί η ζωή του αιχμαλώτου, αλλά η Αλκμήνη, μητέρα του Ηρακλή, αποφασίζει τον θάνατο του Ευρυσθέα. Η πόλη της Αθήνας δεν παρεμβαίνει.
Οι «Ηρακλείδες» παρουσιάστηκαν το 430-427 π.Χ. στις αρχές του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ο Ευριπίδης επηρεασμένος από τα σύγχρονα γεγονότα επιχειρεί ένα πολιτικό σχόλιο. Θέλοντας να τονώσει τον πατριωτισμό των συμπολιτών του και να τους εμφυσήσει το πνεύμα της νίκης, παρουσιάζει την Αθήνα ως την πόλη της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης, του πολιτισμού. Όλα αυτά είναι που πρέπει να υπερασπιστούν οι Αθηναίοι, και για όλα αυτά πρέπει ακόμα περισσότερο να επιδιώκουν την ειρήνη. Από την άλλη μεριά, μέσα από τους Ηρακλείδες, οι απόγονοί τους Σπαρτιάτες, εμμέσως παρουσιάζονται δολεροί, αλαζόνες, άδικοι, αχάριστοι. Αφού βοηθηθούν από την Αθήνα, υπόσχονται να μην στραφούν ποτέ εναντίον της. Οι Αθηναίοι θεατές της παράστασης, γνωρίζουν ότι η υπόσχεση αυτή δεν τηρήθηκε, αφού έχουν ήδη δεχτεί την επίθεση της Σπάρτης. Η αγανάκτησή τους είναι εύλογη και το δίκιο με το μέρος τους.
Η ομάδα «Ξανθίας» στρέφεται για πρώτη φορά σε ένα κείμενο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Επιλέγει την κατεξοχήν πολιτική τραγωδία του Ευριπίδη «Ηρακλείδαι», ένα έργο που παίζεται σπάνια και είναι σχετικά άγνωστο στο ευρύ κοινό. Φιλοδοξεί να φωτίσει τον αντιπολεμικό χαρακτήρα του έργου και το πεδίο όπου συγκρούονται οι αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης, με αυτές της ιδιοτέλειας, της βίας και του συμφέροντος του ισχυρού. Η ελεύθερη πόλη, μετράει στις αποφάσεις της την ντροπή πιο πολύ από τον φόβο, και ακολουθεί το δίκιο ανεξάρτητα από το κόστος. Ο πόλεμος όμως τα σαρώνει όλα, και το δίκαιο της βίας και της εκδίκησης θριαμβεύει. Όταν οι άνθρωποι αλλάζουν θέση και μεταβάλλεται η ισχύς τους, τότε μεταβάλλεται και η οπτική τους. Η παράσταση τονίζει και σχολιάζει αυτή την ασυνέπεια των ρόλων ακολουθώντας μία φόρμα που μετεωρίζεται ανάμεσα στο δράμα και την φαιδρότητα, αφήνοντας το κοινό να προσδώσει το δικό του πρόσημο στην πρόσληψη της σκηνικής δράσης.
Με όχημα την μετάφραση του ποιητή Κώστα Βάρναλη, η ομάδα συνεχίζει την έρευνά της σε θέματα υποκριτικής και παράστασης, και πειραματίζεται στο πώς ο ρυθμός και η μουσική του λόγου εναρμονίζονται με την κίνηση των σωμάτων, και πώς τα νοήματα του κειμένου μπορούν να προκύψουν και να φωτιστούν μέσα από τον δρόμο αυτόν.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σκηνοθεσία: Κώστας Παπακωνσταντίνου, Άρτεμις Γρύμπλα
Μετάφραση: Κώστας Βάρναλης
Σκηνικά: Βίκυ Πάντζιου
Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα
Μουσική: Βασίλης Κουτσιλιέρης
Κινησιολογία: Μαργαρίτα Τρίκκα, Κατερίνα Γεβετζή
Σχεδιασμός Φωτισμών: Γιώργος Αγιαννίτης
Βοηθός Σκηνογράφου: Άννα Σάπκα
Φωτογραφίες: Νίκος Βαρδακαστάνης
Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη
Παραγωγή: Ξανθίας Α.Μ.Κ.Ε.
Ερμηνεία: Ελισσαίος Βλάχος, Μυρτώ Γκόνη, Δημοσθένης Ξυλαρδιστός, Κώστας Παπακωνσταντίνου, Έλενα Σταύρου
Πληροφορίες Παράστασης
Από Σάββατο 5 Φεβρουαρίου μέχρι Κυριακή 6 Μαρτίου
Ημέρες & ώρες παραστάσεων
Σάββατο και Κυριακή στις 21:00
Τιμές εισιτηρίων
Γενική Είσοδος: 15€
Μειωμένο: 10€
Ανέργων-ΑμεΑ : 5€
Ατέλειες ΣΕΗ: Δωρεάν
Διάρκεια παράστασης : 75 λεπτά
Προπώληση εισιτηρίων: VIVA.GR: https://www.viva.gr/tickets/theater/irakleides/
Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Θέατρο OLVIO
Ιερά Οδός 67 & Φαλαισίας 7, Βοτανικός, τηλ: 210 34 14 118
Ώρες κράτησης εισιτηρίων: 17:00- 21:00
W www.olviotheater.gr | Μ olvio.info@gmail.com | FB OLVIO.theater
Για την είσοδό τους στην παράσταση οι θεατές πρέπει να επιδεικνύουν είτε πιστοποιητικό πλήρους εμβολιασμού είτε πιστοποιητικό νόσησης, καθώς και αποδεικτικό ταυτοπροσωπίας. Το Θέατρο τηρεί όλους τους ισχύοντες κανόνες προστασίας από την εξάπλωση του COVID – 19. Η χρήση προστατευτικής μάσκας είναι υποχρεωτική κατά την προσέλευση των θεατών αλλά και καθ’ όλη την παραμονή τους στον χώρο του θεάτρου.
