Επιτέλους! Ένας «Οιδίποδας τύραννος» συγκινητικός, ανθρώπινος, διδακτικός και παράδειγμα προς μίμησιν
Από τον ποιητή, θεατρολόγο και κριτικό Κωνσταντίνο Μπούρα
Ο Σοφοκλής ήταν ο πιο καλοζωισμένος, πετυχημένος, αποδεκτός και μακροημερεύσας από τους τρεις (γνωστούς σ’ εμάς) δραματικούς ποιητές της αρχαίας Αθήνας του 5ου αιώνα π.Χ. Ο «Οιδίποδάς» του διαφέρει από τους αντιστοίχους των ομοτέχνων του και γι’ αυτό ίσως διασώθηκε κι έφτασε έως εμάς γιατί έχει μαθηματική δομή, είναι αρχιτεκτονημένος και το βασικότερο εδράζεται τόσο στο «σασπένς» που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και το ανάλογο της «Ποντικοπαγίδας» της Αγκάθα Κρίστι, γιατί εκτός από τις μετέπειτα ψυχαναλυτικές, ρομαντικές, ιδεαλιστικές, νεοκλασικιστικές, νεωτερικές και μετανεωτερικές αναγνώσεις του, το κείμενο λειτουργεί σαν αστυνομικό μυθιστόρημα που από την άγνοια (του τραγικού πρωταγωνιστή) καταλήγει στο πλήρες, στο απόλυτο, στο ανυπόφορο όμως «γνώθι σαυτόν». Μία παραβολή για την Γνώσιν, που μας προτρέπει ο Σοφοκλής να μην αναζητούμε εναγωνίως αλλά να επαφιέμεθα στην Τύχη, που μαζί με την Αναγκαιότητα/Αδράστεια κυβερνά τις μοίρες ακόμα και των αθανάτων, πόσω μάλλον των θνητών. Πίστευε και μη ερεύνα, αυτό είναι το «ηθικό δίδαγμα» αυτής της τραγωδίας κι ο περίφημος κατά Αριστοτέλην «έλεος και φόβος» αγκιστρώνεται ακριβώς στον ψυχισμό του έντρομου, περιδεούς κι ανασφαλούς μέσου ανθρώπου που προτιμάει (σαν τον Κρέοντα) να αφήνει σε άλλους το πηδάλιο της πολιτείας και της ζωής του κι αυτός να απολαμβάνει απλώς τις μικροχαρές και τα προνόμια που του απονέμονται «αβρόχοις ποσί». Αυτό είναι όλο. Ίσως γι’ αυτό σώθηκε κι έφτασε έως εμάς το καλογραμμένο αυτό έργο που απευθύνεται στους σύγχρονος «μικροαστούς» και «μικρομεσαίους» γενικώς τρομοκρατώντας τους να προσέξουν να μην ξεφύγουν από το «μέτρο» και να μην υπερβούν τα εσκαμμένα. Αυτή είναι δουλειά των γενναίων, των ηρώων, των σοφών, των ημιθέων ή ελέω θεού βασιλέων που επωμίζονται και τις ευθύνες της θέσης τους. Τόσο απλά και καθαρά. Το «ευαγγέλιο» του «λάθε βιώσας».
Επιτέλους, είδαμε, χάρη στον έμπειρο ηθοποιό Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη μία «παράσταση ηθοποιών» βασισμένη σε καλές ερμηνείες και χωρίς σκηνοθετισμούς κι επιδείξεις μοντερνιστικής ή μεταμοντέρνας αυθαιρεσίας. Αυτό, φυσικά, απογοήτευσε τους εθισμένους σε αδόκιμους πειραματισμούς και «πρωτοπορίες» ληγμένες προ πολλού. Τι να κάνουμε; Αυτό είναι το κείμενο κι αν το έχετε βαρεθεί μην έρχεστε να το δείτε. Αν πάλι θέλετε κάτι καινούργιο κι είστε ικανοί γι’ αυτό γράψτε τα δικά σας εργάκια πάνω στον πασίγνωστο μύθο κι ανεβάστε τα – αν τολμάτε – χωρίς το αλεξίσφαιρο όνομα τού Σοφοκλέους.
Καλή η μετάφραση, εκτός από δύο-τρεις αστοχίες όπως «τι σχέδια σχεδιάζει…» [πλεονασμός]. Καλή η ανυπαρξία σκηνικού. Ιδιοφυής ο διαδοχικός σχηματισμός του σαλιγκάρου επί ορχήστρας με νερό και ομοιώματα εμβρύων. Ο λαβύρινθος της ανθρώπινης νόησης με τον απλό, κατανοητό και τελετουργικό τρόπο. Ατυχής η κίνηση των μελών του Χορού εκτός του «δαχτυλιδιού» της ορχήστρας με αποτέλεσμα να προσπέσει ένας από αυτούς πάνω σε ένα άτομο με ειδικές ικανότητες και να το ανατρέψει σχεδόν. Μεγάλη η ευθύνη της αρμοδίας υπαλλήλου για την ασφάλεια και την ευνομία του θεεάτρου. Η παράσταση (στην πρεμιέρα: Παρασκευή 12/7/2019) διακόπηκε για λίγο με προτροπή του πρωταγωνιστή κι άξιου ηθοποιού Δημήτρη Λιγνάδη που έδειξε για άλλη μια φορά την ευγένεια και την ποιότητα της ψυχής του. Όμως αυτό καλόν είναι να μην επαναληφθεί. Τα καροτσάκια των ανθρώπων που έχουν πρόβλημα κίνησης δεν πρέπει να τοποθετούνται μήτε κοντά στις παρόδους μήτε στο κέντρο του κοίλου μπροστά-μπροστά. Χρειάζεται μια ειδική μελέτη και ξύλινη ράμπα ίσως πάνω από κάποιες δύο-τρεις πρώτες σειρές καθισμάτων μίας πλάγιας κερκίδας. Ως διπλωματούχος μηχανικός Ε.Μ.Π. και θεατρολόγος που έχω εργαστεί στην Επίδαυρο και στο Ηρώδειο, θεωρώ ότι ο χώρος της Επιδαύρου έχει εγκαταλειφθεί και δεν έχει γίνει κανένα σοβαρό έργο συντήρησης των εγκαταστάσεων του θεάτρου από το 1997-98 που έγινε το τελευταίο δημόσιο έργο του Ε.Ο.Τ. πριν από την παράδοση της εκμετάλλευσης του χώρου στην ανώνυμη εταιρεία «ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ Α.Ε.». Θα πρέπει λοιπόν κάτι να γίνει γι’ αυτό.
Η παράσταση ήταν από τις καλύτερες που είδα εφέτος και σίγουρα η καλύτερη στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Ελπίζω να γίνει παράδειγμα προς μίμησιν προς άπαντας τους αυθαιρετούντες, όπως το ανεκδιήγητο «σχήμα» με την άσχημη και κακόγουστη αναπαράσταση μικροαστικού γάμου στο μικρό θέατρο της Παλαιάς Επιδαύρου, με το πρόσχημα της «Θεογονίας».
Το Εθνικό μας Θέατρο αξίζει τέτοιες παραγωγές που το τιμούν κι επιβεβαιώνουν τον ρόλο του που είναι και εκπαιδευτικός και πολιτιστικός.
Μετά λόγου γνώσεως,
Κωνσταντίνος Μπούρας
Info:
http://greekfestival.gr/festival_events/oidipoys-tyrannos/
Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης
Οιδίπους Τύραννος
του Σοφοκλή
Μετάφραση Γιάννης Λιγνάδης
Σκηνοθεσία Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης
Σκηνικά-Κοστούμια Πάρις Μέξης
Μουσική Μίνως Μάτσας
Κίνηση Κική Μπάκα
Φωτισμοί Αλέκος Γιάνναρος
Βοηθοί σκηνοθέτη Δήμητρα Δερμιτζάκη, Έλενα Σκουλά
Φιλολογικός Σύμβουλος: Νίκος Μανουσάκης
Βοηθός Μουσικού: Δήμητρα Αγραφιώτη
Φωνητική Διδασκαλία: Κατερίνα Κοζαδίνου
Φωτογραφίες παράστασης: Πάτροκλος Σκαφίδας
Παίζουν Δημήτρης Λιγνάδης (Οιδίποδας), Αμαλία Μουτούση (Ιοκάστη), Νίκος Χατζόπουλος (Κρέων), Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης (Τειρεσίας), Γιώργος Ζιόβας (Άγγελος), Γιώργος Ψυχογιός (Θεράπων), Νικόλας Χανακούλας (Εξάγγελος)
Χορός: Μιχάλης Αφολαγιάν, Δημήτρης Γεωργαλάς, Δημήτρης Καραβιώτης, Κώστας Κοράκης, Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Δημήτρης Μαύρος, Βασίλης Παπαδημητρίου, Γιάννης Πολιτάκης, Γιωργής Τσουρής, Βαγγέλης Ψωμάς
Παραγωγή Αθηναϊκά Θέατρα
