ποιήματα, δίγλωσση έκδοση, μετάφραση στην αγγλική γλώσσα: Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ / translated by Katerina Anghelaki – Rooke, εκδόσεις Καστανιώτη, σ. 100.
Από τον κριτικό Λογοτεχνίας Κωνσταντίνο Μπούρα
Η πλέον ελληνοκεντρική από τις μέχρι τώρα εκδοθείσες ποιητικές συλλογές του Βαγγέλη Χρόνη. Κέα κι ο Σιμωνίδης ο Κείος, η ιερά νήσος Δήλος («Νησάων Αγιωτάτη»), η Φολέγανδρος, ο Ελικώνας, ο Χρόνος, ο Χάρος και «Το φως του σκοταδιού», «Ο Διόνυσος μεθούσε από χαρά», «Ο αναδυόμενος ήλιος», το φεγγάρι άλλοτε κουρασμένο κι άλλοτε παρόν «απόψε» και φυσικά «Σφύριγμα θανάτου» και «Τραγούδια του θανάτου». Ολόκληρο το ποιητικό Σύμπαν του Βαγγέλη Χρόνη σε λίγες λέξεις. Γιατί αυτή είναι η ιδιοτυπία του: είναι σαν τους αρχαίους επιγραμματογράφους, ελλειπτικά αφαιρετικός, παραβολικώς συμβολικός, μαθηματικώς μετωνυμικός. Σπουδή θανάτου είναι ετούτα τα γραπτά τα σκαλισμένα στην πέτρα με τη λάσπη της άμμου καλά στεγνωμένη από τον λίβα της εσωτερικής «καυτής λάβας» (σελ. 62). Κι αν παραπέμπω σε αυτό το σύντομο ποίημα είναι γιατί μέσα σε εννέα (σύν δύο, του τίτλου) λέξεις, μολογάει πράγματα τόσο βαθιά και ουσιαστικά που τόμοι ολάκεροι άλλων δεν συμπεριλαμβάνουν στα μετουσιωμένα δια της γραφής αισθήματά τους: «Το δάκρυ σου / λάβα καυτή / το πρόσωπό μου αυλακώνει». Τόσο απλά, λιτά και λακωνικά. Τόσο ουδέτερα και προσωπικά. Τόσο απρόσωπα, σα να μιλάει το Φως μέσα από προσωπείο αρχαίου τραγικού ποιητού.
Κι η έγνοια του πόνου των άλλων, το πανόραμα της Ζωής με ευρυγώνιον φακόν στο ποίημα «Το κουρασμένο φεγγάρι» (σελ. 56): «το φεγγάρι γέρνει κουρασμένο / νοτίζοντας με τα δάκρυά του / τον ξερό κάμπο. // Οι γεωργοί την άλλη μέρα / υμνούσαν τη βροχή».
Μόνον ένας σοφός άνθρωπος υψούται υπεράνω των φαινομένων βλέποντας το δάσος ενόσω ατενίζει μόνον ένα δέντρο. Ουτε καν. Τη σκιά του. Μόνον οι Κινέζοι κι οι Γιαπωνέζοι είναι πια τόσον αφαιρετικοί στην ποιητική έκφρασή τους. Γιατί αυτοί δεν έχουν διαχωρίσει το σώμα από τα ενεργειακά επικαλύμματα κι εσώτερα «φύλλα» του. Γι’ αυτούς ζωγραφική μονοκοντυλιά, ποίηση υψηλή και πολεμικές τέχνες είναι ένα και το αυτό: η αρμονική χορογραφία ενός φύλλου που πέφτει, ενός μπαλονιού που ανυψώνεται στον ουρανό υπακούοντας στις ιδιοτροπίες του αγέρα…
Κι αν σας ομιλώ ποιητικώς, είναι ο μόνος τρόπος για να μεταπλάσεις με συνδημιουργικό τρόπο τη σημαντική ποίηση, άλλως πως προβαίνεις σε ανατομίες σωμάτων, που έχουν εισπνεύσει προ πολλού το οξυγόνο του κόσμου για στερνή φορά.
Γι’ αυτό κι η Κριτική είναι Τέχνη. Συμπληρώνει το αφανές και ψελλίζει το άρρητο, κάτω και μέσα από τις τυπωμένες γραμμές του επιφανούς λογοτέχνου. Αυτή η συμπληρωματική παραπληρωματικότητα δίνει και στον επαρκή αναγνώστη έναν άλλον μεγεθυντικό ή απομακρυντικό φακό για να βιώσει το αντικείμενο της αισθητικής ηδονής εκ του ασφαλούς και να μετακενωθεί εις αυτόν το διαμεσολαβημένο νόημα, ως μήνυμα και συμβουλή ζωής.
Είτε το θέλουμε είτε όχι, ο μεγάλος ποιητής είναι στοχαστής, φιλόσοφος και μάρτυς του Καιρού του. Ειδικά, όταν είναι τυχερο-άτυχος και δοκιμάζει τη χριστιανική χαρμολύπη των μεταβατικών στιγμών πριν από την Ανατολή, ανάμεσα στο αιώνιο, ανέσπερο φως και στο σκότος που ψυχορραγεί. Αδιαμαρτύρητα. Γιατί ξέρει την αξία του. Γνωρίζει το σκοπό που επιτελεί. Επιστητώς.
Ο Βαγγέλης Χρόνης είναι σπουδαίος ποιητής γιατί διαβάζοντάς τον γεννιούνται στο μυαλό του συνδημιουργού αναγνώστη εικόνες, ήχοι και μετεικάσματα ουτοπιών που δεν δύνανται ν’ αντικρύσουν οι ανθρώπινοι οφθαλμοί. Αυτόν δεν τον καθιστά «μεταφυσικό». Τουναντίον. Παρά μόνον αν κάποιος επιθυμεί να τον αναγνώσει έτσι.
Τα σημαντικά γραπτά δέχονται όλες τις προβολές αδιαμαρτυρήτως. Γιατί είναι σαν τη θάλασσα. Δεν μπορεί κανείς να την εξαντλήσει. Ακόμα κι αν βλέπει μόνο ένα βότσαλο να βρέχεται από το κύμα.
Κωνσταντίνος Μπούρας
