Από τον θεατρολόγο και κριτικό Κωνσταντίνο Μπούρα
Στη μακρά μυστικιστική παράδοση των Σούφι (από την αρχαία ελληνική λέξη Σοφός), αναβιώνουν ακόμα και σήμερα τα ορφικά μυστήρια, τα καβείρια, ο νεοπλατωνισμός, οι θεωρίες περί του ενός και μόνο Θείου Όντος, από το οποίο προέρχεται το Παν, το Όλον Φως, προς το οποίο τα πάντα τείνουν. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν τη λέξη Ά-Παν που εμπεριείχε το θεό Πάνα, από τον οποίο βγαίνει η λέξη παν-ικός. Με αυτή τη λέξη που αντιστοιχεί στο αγγλοσαξωνικό All-That-Is, δήλωναν την Πρωταρχική Δημουργική Αρχή των πάντων. Ο αιθήρ, ως «πέμπτο στοιχείο» εμπεριέχεται σε όλα τα έμψυχα κι άψυχα, κι είναι το ζωοποιόν πυρ που αναβλύζει από τη Ζωοδόχο Πηγή (απάντων κι απασών, συμπάντων και υπερσυμπάντων, γαλαξιών και ηλιακών συστημάτων). Οι περιστρεφόμενοι δερβίσηδες, όσο κι αν εξισλαμίσθηκαν ή εκχριστιανίστηκαν, προέρχονται από τους αρχαίους πυρολάτρες-ηλιολάτρες, που έδρασαν στη μείζονα περιοχή μεταξύ του Τίγρη και του Ευφράτη (κι εντεύθεν, βεβαίως). Μιμούνται την κίνηση των πλανητών γύρω από τον ορατό ήλιο μας. Όλοι γυρίζουν αριστερόστροφα (όπως οι σούφι) και γύρω από τον εαυτό τους και γύρω από τον Ήλιο. Εκτός από την Αφροδίτη και τον Ουρανό που γυρίζουν δεξιόστροφα ως προς τον εαυτό τους. Αυτή η νομοτέλεια που έχει σχέση με την Ιερά Γεωμετρία του Σύμπαντος, με τα λεγόμενα πλατωνικά ή πυθαγόρεια στερεά, και την ουράνια Αρμονία, τη «μουσική των σφαιρών», για την οποία μιλάνε όλοι οι μυστικιστές ανεξαρτήτως εποχής, φαίνεται ότι κωδικοποιήθηκε στον τελετουργικό χορό των Σούφι, που μεταφέρει με παραγλωσσικούς κώδικες την Αρχαία Γνώση, με κύριο άξονα την Αστρονομία και τα Μαθηματικά.
Παρακολουθώντας τους μαθητές του συχωρεμένου Βίκου Ναχμία, που νικήθηκε από την επάρατη νόσο στις 31 Μαΐου τρέχοντος έτους, στροβιλίστηκα κι εγώ εις το διηνεκές, απολαμβάνοντας την προσωρινή λύτρωση της ψυχής από τα στενά όρια του σώματος, ενώθηκα με το Όλον, βίωσα το «ωκεάνιο συναίσθημα», μαζί με άλλους ποιητές που μοιράζονταν την ίδια ευωχία, περιπλανήθηκα σε κόσμους κα διαστάσεις άλλες, εν πλήρη νηφαλιότητι, και με το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου να παίρνει φωτιά από την υπερδιέγερση.
Παρά τον τουριστικό και συμβατικά θεατρικό χαρακτήρα του όλου θεάματος, που βασιζόταν βεβαίως στον αυτοσχεδιασμό, αλλά πάνω σε αυστηρούς κανόνες δομής και κίνησης, η αριστοτελική «μίμησις πράξεως» ώθησε κάποιους από τους θεατές ν’ αναζητήσουν την αλήθεια έξω τους και μέσα τους. Βεβαίως, το γνωστό στους θεωρητικούς του θεάτρου “studio-effect” αλλοίωσε τον πρωταρχικό μοναστικό και «ιδιωτικό» χαρακτήρα της όλης τελετουργίας, αλλά όπως φαίνεται από τις ανθρωπολογικές σπουδές και κυρίως από τα συγγράμματα του Claude Levi-Strauss, ο παρατηρητής-θεατής αλλοιώνει το παρατηρούμενο, με τις αθέλητες προβολές και την όλη ενεργο-πληροφοριακή παρουσία του. Επομένως, δεν είδαμε σούφι να χορεύουν, όπως κανείς (εκτός από τον νεκρό Πενθέα) δεν είδε τις γυναίκες της Θήβας να οργιάζουν σαν μαινάδες στον Κιθαιρώνα (σύμφωνα με τις ευριπίδειες «Βάκχες»). Μερικά πράγματα είναι μυστικά και μόνον υπό το φως της Σελήνης μπορούν να αναπτυχθούν κι όχι υπό το φως των προβολέων, σε μια σκηνή θεάτρου, στα πλαίσια ενός πολύβουου τουριστικού φεστιβάλ. Τέλος πάντων, δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα δικά μας. Όμως αυτή η παράσταση ήταν από τις πιο ενδιαφέρουσες του φετινού καλοκαιριού και χάρηκα που είδα την αίθουσα γεμάτη κι ελάχιστα κινητά τηλέφωνα να αναβοσβήνουν τις οθόνες τους.
Κωνσταντίνος Μπούρας
info:
http://greekfestival.gr/gr/events/view/vikos-naxmias-2015
Ο Βίκος Ναχμίας ασχολείται με τους στροβιλισμούς σχεδόν δεκαπέντε χρόνια. Ακολουθώντας την τεχνική της περιδίνησης των δερβίσιδων του τάγματος των Μεβλεβί, χωρίς το βαρύ τυπικό των τελετών τους, σταδιακά συγκρότησε τον δικό του τρόπο εκστατικής ανάτασης.
Ανεξάρτητα από την απελευθερωτική, ευφορική επενέργεια της τεχνικής που, όπως λέει ο σκηνοθέτης, περνάει μέσω της λειτουργίας των κατοπτρικών νευρώνων και στους θεατές, η ομορφιά της κίνησής τους αποτελεί ικανό λόγο για τη σκηνική παρουσίασή της. Έντεκα στροβιλιστές, στίχοι του Ρουμί, βίντεο και μουσικές της σούφικης παράδοσης μαζί με καινούργιες του Λάμπρου Πηγούνη, συνθέτουν τη σκηνική πράξη.
