Η ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΗ τού Αλμπέρ Καμύ, σε πρωτότυπη, αριστουργηματική, απρόβλεπτη σκηνοθεσία τού Γιάννη Χουβαρδά, σε μετάφραση και αλησμόνητη ερμηνεία από την Μαριάννα Κάλμπαρη.
Μια παράσταση που θα μπορούσε να υπογράψει ο Ράϊνερ Βέρνερ Φασσμπίντερ.
Γράφει ο ποιητής, θεατρολόγος, μεταφρασιολόγος και κριτικός Κωνσταντίνος Μπούρας
Επιτέλους, κάτι κινείται μετά την αναγκαστική καραντίνα. Το ελατήριο συμπιέστηκε τόσο πολύ που βιώνουμε μία εκπληκτική και απροσδόκητη έκρηξη δημιουργικότητας σε όλους τους καλλιτεχνικούς τομείς. Οι παραστατικές τέχνες ειδικά, μετά από τόση εσωστρέφεια και συνεπαγομένη μελέτη (αφού ο ελεύθερος χρόνος πολλαπλασιάστηκε απείρως κι όποιος/όποια ήθελε να προβεί σε επισταμένη έρευνα πάνω στο αντικείμενό του διέθετε περισσότερα ηλεκτρονικά μέσα και μάθαινε τη χρήση καινοφανών πλατφορμών)…
Έτσι, Λογοτεχνία και Τέχνη παρακολουθούν ασθμαίνοντας τις αλλαγές των εποχών. Η δραματουργία όμως διακρίνεται από μια λογική χρονοκαθυστέρηση, αφού ένα καλό θεατρικό έργο χρειάζεται δύο με τρία χρόνια για να λαξευτεί. Βεβαίως, πολλοί (συμπεριλαμβανομένου εμού στα «Θεατρικά τής Καραντίνας») βρήκανε χρόνο να τελειοποιήσουν παλαιότερα σχεδιάσματα ή να ολοκληρώσουν ημιτελείς συγγραφικές απόπειρες.
Ούτως ή άλλως όμως, η απειλή τού επικείμενου θανάτου ενεργοποίησε ζωτικά αντανακλαστικά και επέφερε σημαντικές θετικές γεφυρώσεις, όχι μόνον σε κοινωνικό/συλλογικό αλλά και σε ατομικό/νευρωνικό/ψυχοσωματικό επίπεδο.
Η θεατρική γλώσσα εμπλουτίστηκε με άλλες αισθητικές που επιτρέπουν την διαφορετικότητα στη μορφή και στο περιεχόμενο δίνοντας αφ’ ενός περισσότερη σημασία στον γλωσσικό κώδικα (αναπόφευκτη συνέπεια τής λεκτικής εξ αποστάσεως επικοινωνία) και μετατοπίζοντας την παγκοσμιοποιημένη «σωματική έκφραση» σε λεπταίσθητες αποχρώσεις των παραγλωσσικών κωδίκων, υπεράνω πολιτισμών και εθνοτήτων, αφού το Διαδίκτυο και η κοινή αγγλική γλώσσα επέφεραν ομογενοποιήσεις που σε άλλες εποχές θα χρειάζονταν πολλές δεκαετίες για να επιτευχθούν.
Εδώ σε τρία χρόνια ο Homo Sapiens μετατράπηκε σε Homo Internaticus και μάθαμε όλοι/όλες να πληκτρολογούμε γοργότερα κι απ’ ό,τι μιλάμε. Αυτή η αμφίπλευρη επικοινωνία προκάλεσε και μια άλλη παράπλευρη ωφέλεια: την ανάγκη τής ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ, στοιχείο οιονεί δημοκρατικό.
Είχα γράψει πολύ πριν τον κορωνοϊό ότι «το θέατρο τού μέλλοντος θα πρέπει να γίνει διαδραστικό, εάν θέλει να συνεχίσει να υπάρχει». Απόπειρες είχαν γίνει και στο παρελθόν, όμως τώρα ακόμα και η εκπαίδευση των ενηλίκων έχει γίνει τελείως διαδραστική.
Η δραματουργία αργεί να εξελιχθεί και κείμενα κλασικά, ανέγγιχτα από τον Χρόνο, μας δίνουν τον απαραίτητο καμβά προκειμένου να αυτοσχεδιάσουμε.
Επιστρέψαμε ελικοειδώς εκατό χρόνια πριν, στις αρχές τού προηγούμενου αιώνα κι ανακαλύπτουμε τον Ούγκο Μπέττι, τον Καμύ και άλλους αναζητητές τής Αλήθειας.
Το «καλογραμμένο έργο» προσφέρει μια σίγουρη βάση, αφού κουραστήκαμε από τις μετανεωτερικές παραξενιές και τις εξεζητημένες διανοουμενίστικες δήθεν πρωτοπορίες…
Επιστρέφουμε στην ανάγκη της στρωμένης (γραμμικής) παραδοσιακής αφήγησης.
Η «Παρεξήγηση» έχει στοιχεία ψυχολογικού θρίλερ, αστυνομικού μυθιστορήματος, νουάρ φιλμ… Έχει πλοκή κλασική, παρόμοια με του «Οιδίποδα Τυράννου» και η μεγάλη ανατροπή τού τέλους είναι κυριολεκτικά καθηλωτική, τραγική.
Δεν είναι τυχαίο που ανεβαίνει συχνά τα τελευταία χρόνια.
Στέρεα, «αντισεισμική» θα έλεγα δομή, απαραίτητη προϋπόθεση για απολαυστικό χτίσιμο.
Η αισθητική ηδονή τού θεατή δεν μπορεί να περνάει μέσα από ανυπόφορους δαιδάλους και δυσεπίλυτους γρίφους με άπειρες κβαντικές απολήξεις.
Το θέατρο είναι σχολείο, ψυχαγωγία, διασκέδασις, δραματοθεραπεία, συλλογική απόπειρα αυτογνωσίας, εξορκισμός των τεράτων του Πανανθρώπινου Ασυνειδήτου.
Εάν περιπλακεί αφάνταστα χάνει όλες τις πρωταρχικές λειτουργικότητές του και καθίσταται ανεδαφικό, αναποτελεσματικό, ατελέσφορο…
Απόλαυσα έκπληκτος το πασίγνωστο κείμενο σε μια παρακμιακή, σχεδόν BDSM αισθητικής, εκδοχή του.
Αγγίζοντας την αισθητική τελειότητα (συνώνυμη τής αρμονικής συνέπειας) αυτή η παράσταση είχε το στυλιζάρισμα εκείνο που αρμόζει στις σύγχρονες ερμηνείες τού αρχαίου δράματος, είχε στοιχεία από τον Μπρεχτ, τον Φασμπίντερ, τον Ντοστογιέφσκι, τον Γκόρκι…
Ο Καμύ διείδε μέσα από την ανθρώπινη ψυχή, το τέρας, την σκιά της κερδοσκοπίας, το κτήνος τής υστεροβουλίας, την εθελοτυφλία τού ατομικού συμφέροντος εις βάρος τού συλλογικού.
Ο φασισμός γεννιέται κάθε φορά που ένας άνθρωπος ή μια ομάδα προτάσσει το εγώ ή το εγρηγορός της έναντι κάθε άλλου ανθρώπινου συναισθήματος.
Το συνανήκειν απαιτεί ωριμότητα και το ανθρώπινο είδος στην τέταρτη ρομποτική βιομηχανική επανάσταση φαίνεται σαν να οπισθοχωρεί ακόμα και πριν τον περίφημο «άνθρωπο των σπηλαίων».
Ακόμα και οι λεγόμενοι «πρωτόγονοι» ζούσαν σε αρμονία με την Φύση.
«Πόλις εστί νόμω» (από το ρήμα «νέμω»).
Χωρίς αυτά το Χάος και η επιταχυνόμενη Εντροπία θα μας αφανίσουν.
Στην αριστουργηματική αυτή παράσταση τού ΘΕΑΤΡΟΥ ΤΕΧΝΗΣ η πολύπειρη κι ευρηματική πάντα ερμηνεύτρια Μαριάννα Κάλμπαρη έπιασε τον ρυθμό βασιζόμενη σε μια απλή συνιστώσα τής σύγχρονης ζωής: στην ΚΟΥΡΑΣΗ, ως επακόλουθο τού κατακλυσμού τού ταλαιπώρου ανθρωπίνου όντος από τόσα εισερχόμενα ενεργοπληροφοριακά σήματα που δεν μπορεί να τα επεξεργαστεί και να τα απορροφήσει.
Σε έναν τελείως υλιστικό πολιτισμό, που θεοποιεί μόνον το χρηματικό κέρδος οι άνθρωποι γίνονται νούμερα και δυστυχούν ακόμα κι όταν οι αριθμοί ευημερούν. Πόσω μάλλον όταν τα μεγάλα χρηματιστήρια τού κόσμου κάνουν βουτιά.
Το Έρεβος, το Άγνωστο, το μη Επιστητόν (μη ελέγξιμο, μη διαχειρίσιμο) τρομοκρατούν τον άνθρωπο κι ενεργοποιούν ατομοκεντρικά κι εγωκεντρικά ένστικτα επιβίωσης εις βάρος όλων των άλλων («όποιος δεν είναι φίλος και σύμμαχος θεωρείται αυτόχρημα εχθρός»).
Αυτό ακριβώς γίνεται και σε αυτό το «αστικό δράμα». Ο γιος έχει ξεκόψει από την οικογένεια. Τους έχει παρατήσει κι έχει φύγει. Κι αντί να βρει το θάρρος να επανέλθει ευθαρσώς και να ζητήσει συγγνώμη αποδεχόμενος τις συνέπειες των επιλογών του ως ώριμος άνδρας, εκείνος κάνει το ίδιο λάθος με τον Πενθέα: μεταμφιέζεται σε ξένο, γίνεται ανεύθυνο «παιδί» και πάει να κατασκοπεύσει τη μάνα του.
Φυσικά, η καταστροφή είναι βεβαία. Λέει η χαροκαμένη φόνισσα μετά την αποκάλυψη του ειδεχθούς εγκλήματος (που συντελείται και εξ αιτίας τής δολοφονικής σιωπής τού υπηρέτη/δούλου, συνεργού, ηθικού αυτουργού): «ήξερα πως κάποτε θα γινόταν κάτι τέτοιο!!!». Αυτή της η ρήσις έχει κάτι από την μπρεχτική «Μάνα κουράγιο», από την «Εκάβη» στη Θράκη, από την καβαφική αυτεπίγνωση.
Είναι τραγική γιατί είναι παράλογη. Δεν ακολουθεί κανένα λογικό ανθρώπινο σύστημα.
Τις ιστορίες που γράφει η ζωή τις ξεχωρίζεις από την έλλειψη γεωμετρικής συμμετρίας. Ο αλγόριθμος τού σύμπαντος μάς διαφεύγει.
Η «παρεξήγηση» είναι προπατορική, αρχετυπική. Τα πρόσωπα δεν υπάρχουν καθ’ εαυτά. Είναι μάσκες, φορείς ενός ιού που δεν το δημιούργησαν και δεν ευθύνονται για την μετάδοσή του. Ο «Κατασκευαστής», ο Γκοντό που δεν έρχεται να τους σώσει, η Ιδέα ενός ηγέτη, η ανάγκη ενός υπερήρωα… Αυτό υποφώσκει κάτω από κάθε Τέχνη και Λογοτεχνία. Η ελπίδα για το υπερβατικό, το υπέρλογο, το άρρητο, το μυστηριώδες και μυστηριακό…
Τέλεια εκδοχή τού έργου που αγαπήθηκε όσο λίγα άλλα και ανεβαίνει συνεχώς εδώ κι έναν αιώνα.
Όλοι/όλες/όλα υπέροχα. Και οι επί σκηνής μουσικής και η γιγαντιαία κατσαρίδα που θυμίζει τα χαρακτικά τού Νταλί και το σκηνικό και οι φωτισμοί, αλλά κυρίως τα κοστούμια, τόσο εφαρμοστά, τόσο μα τόσο ταιριαστά στους ψυχισμούς των ταλαιπωρημένων αντιηρώων που σέρνουν τα βήματά τους από την γέννηση έως το θάνατο τσαλαβουτώντας στο σκοτάδι τής λασπωμένης Άγνοιας.
Ο άνθρωπος μόνον όταν αναζητά την χιμαιρική Γνώση εξαγιάζεται και διεκδικεί την Ελευθερία του. Πληρώνοντας βέβαια το τίμημα. Πάντα κάτι πρέπει να θυσιάσεις προκειμένου να αποπλεύσουν τα πλοία από την Αυλίδα. Κι ο Αναζητητής τής Αλήθειας θυσιάζει την γαλήνη τών αδαών…
Φαντασμαγορική παράσταση. Μην την χάσετε!!!!
Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας
info από το Δελτίο Τύπου:
H ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΗ
του Αλμπέρ Καμύ
Σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά
ΘΕΑΤΡΟ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΡΟΛΟΥ ΚΟΥΝ- Φρυνίχου 14, Πλάκα
3 Φεβρουαρίου – 9 Απριλίου 2023
«Εάν ο άνθρωπος θέλει να αναγνωρίζεται, πρέπει απλά να λέει ποιος είναι. Αν σιωπά ή ψεύδεται, πεθαίνει μόνος και το σύμπαν γύρω του βουλιάζει στη δυστυχία. Αν, αντιθέτως, μιλήσει τη γλώσσα της αλήθειας, χωρίς αμφιβολία και πάλι θα πεθάνει, αλλά αφού θα έχει βοηθήσει τους άλλους και τον εαυτό του να ζήσουν».
Αλμπέρ Καμύ, με αφορμή την “Παρεξήγηση”
Η «Παρεξήγηση», γράφτηκε από τον κορυφαίο Γάλλο νομπελίστα συγγραφέα και φιλόσοφο Αλμπέρ Καμύ το 1944. Πρόκειται για ένα έργο δομημένο κατά τους Αριστοτελικούς κανόνες της τραγωδίας, που οι ρίζες της πλοκής του εντοπίζονται τόσο στην κλασική όσο και στην Βιβλική παράδοση.
Ένας γιος επιστρέφει μετά από 20 χρόνια οικειοθελούς εξορίας στην Αφρική στην πατρίδα του, κάπου στην κεντρική Ευρώπη, για να βρει ξανά τη μητέρα και την αδερφή του. Έρχεται με τη νεαρή γυναίκα του, αποφασίζοντας να μην ανακοινώσει εξ αρχής την πραγματική του ταυτότητα. Απόφαση μοιραία, γιατί οι δύο γυναίκες, που διατηρούν ένα μοναχικό πανδοχείο, ληστεύουν και δολοφονούν τους καλεσμένους τους προσπαθώντας να επιβιώσουν αλλά και με την ελπίδα να αφήσουν πίσω τον τόπο τους και να εγκατασταθούν κάπου «μπροστά στη θάλασσα», σε μια χώρα όπου «ο ήλιος καταβροχθίζει τα πάντα”.
Ο Καμύ αποδίδει την έμπνευσή του σε μια είδηση που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ηχώ του Αλγερίου το 1935. Βρίσκουμε ήδη στο μυθιστόρημά του «Ο Ξένος» την νύξη σε αυτό το γεγονός: «Μεταξύ του αχυρένιου στρώματός μου και της σανίδας του κρεβατιού, είχα βρει ένα παλιό άρθρο από μια εφημερίδα… αφορούσε μια πραγματική είδηση… αλλά και τη βιβλική παραβολή του άσωτου γιου που τον σκότωσε η οικογένειά του.”
Ο Γιάννης Χουβαρδάς, μετά τους επιτυχημένους «Παλιούς καιρούς» του Πίντερ (Υπόγειο 2018-19) επιστρέφει στο Θέατρο Τέχνης με αυτό το σπουδαίο έργο-μελέτη πάνω στη σύγκρουση του ανθρώπου με το μοιραίο, που ελάχιστα έχουμε δει στην ελληνική σκηνή.
Το θέματα που αναδεικνύει το κείμενο είναι τόσο επίκαιρα σήμερα -την εποχή της διαθλασμένης επικοινωνίας και της παραμορφωμένης πληροφόρησης- όσο ποτέ: τα συναισθήματα του εγκλωβισμού και της απομόνωσης μέσα σε έναν απρόσωπο, ψηφιακό κόσμο, ο πόθος για μια αληθινή ζωή που βρίσκεται κάπου αλλού, η αποξένωση από τον ίδιο μας τον εαυτό, το παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα σ’ ένα αδιάφορο σύμπαν, η αδυναμία επικοινωνίας ανάμεσα στους πιο κοντινούς μεταξύ τους ανθρώπους -τα μέλη μιας οικογένειας- που φτάνει εδώ στην απόλυτα τραγική της συνέπεια, τον θάνατο.
Ο Γιάννης Χουβαρδάς, υπό τους ήχους της μουσικής που ερμηνεύει ζωντανά επί σκηνής ο Blaine L. Reininger, χτίζει μια άκρως μυστηριώδη, μεταφυσική σχεδόν ατμόσφαιρα, με βασικό άξονα την σαρκαστική ατάκα της κόρης προς την σύζυγο του γιου:
«Αν θέλετε να ξέρετε, υπήρξε κάποια παρεξήγηση. Όσο άμαθη κι αν είστε στη ζωή, αντιλαμβάνεστε ότι αυτά συμβαίνουν»
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Albert Camus (1913-1960) ήταν Γάλλος φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1957. Διάσημα μυθιστορήματά του : Ο Ξένος (1942), Η Πανούκλα (1947), Η πτώση (1956) καθώς και τα φιλοσοφικά δοκίμια: Ο Μύθος του Σίσυφου (1942) και Ο επαναστάτης (1951).
Θεμελιώδης στη φιλοσοφική σκέψη του, είναι η έννοια του Παραλόγου, που αναπτύσσεται ιδιαίτερα στο Ο Μύθος του Σίσυφου. Ο Καμύ ορίζει το Παράλογο ως τη ματαιότητα μιας αναζήτησης νοήματος σε ένα ακατανόητο σύμπαν χωρίς Θεό ή άλλο νόημα και μας καλεί να αγκαλιάσουμε τον παραλογισμό της ανθρώπινης ύπαρξης αναλαμβάνοντας τον σκοπό της δημιουργίας αξίας και νοήματος. Οι προσπάθειες και η ανθεκτικότητα –και όχι η αυτοκτονία και η απελπισία– είναι οι κατάλληλες απαντήσεις.
Ο Καμύ πέθανε πρόωρα σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα καθ’οδόν προς το Παρίσι, αφήνοντας ημιτελές το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα “Ο Πρώτος Άνθρωπος”. Παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα πολιτιστικά είδωλα της Γαλλίας και ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς και διανοητές.
Συντελεστές της παράστασης
Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς
Μετάφραση: Μαριάννα Κάλμπαρη
Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Μουσική: Blaine L. Reininger
Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα
Οργάνωση Παραγωγής: Ηρώ Λέφα
Ειδικές Κατασκευές: Αλέξανδρος Λόγγος
Σύμβουλος κίνησης: Μαρκέλλα Μανωλιάδη
Βοηθοί σκηνοθέτη: Χαρίκλεια Πετράκη, Νεφέλη Βλαχοπαναγιώτη
Βοηθός Σκηνογράφου: Άννα Μπίζα
Βοηθός Ενδυματολόγου: Βασιλική Σουρρή
Βοηθός Φωτίστριας: Ιφιγένεια Γιαννιού
Περούκα: Χρόνης Τζήμος
Trailer / Teaser Videos: Διαμαντής Καραναστάσης
Βιντεοσκόπηση: Ξένια Τσιλοχρήστου, Αλέξανδρος Ζήλος
Φωτογραφίες: Ελευθερία Νικολαΐδου
Μια συμπαραγωγή της Malentendu productions, του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν και της Panik Theater Productions.
Με την ευγενική υποστήριξη του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου
και την επικοινωνιακή υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδας.
Παίζουν (αλφαβητικά):
Μαριάννα Κάλμπαρη
Φλομαρία Παπαδάκη
Αναστάσης Ροϊλός
Πηνελόπη Τσιλίκα
Και ο Blaine L. Reininger
Ημέρες και ώρες παραστάσεων:
3 Φεβρουαρίου-9 Απριλίου 2023
Τετάρτη και Κυριακή 19.00,
Πέμπτη και Παρασκευή 20.30,
Σάββατο 21.00.
Τιμές εισιτηρίων
Τετάρτη-Πέμπτη-Παρασκευή : 18 ευρώ, 15 ευρώ μειωμένο
Σάββατο-Κυριακή: 20 ευρώ, 16 ευρώ μειωμένο
Ατέλεια: 5 ευρώ
Ομαδικές κρατήσεις: 15 ευρώ
Ηλεκτρονική προπώληση:
Η ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΗ | Εισιτήρια online! | Viva.gr
Τηλεφωνικές κρατήσεις: 210-3228706, Δευτέρα-Παρασκευή 10-1μμ
210-3222464,Καθημερινά 5-10μμ
Ώρες ταμείου: Καθημερινά 5-10μμ
