Από τον κριτικό Λογοτεχνίας και Θεάτρου Κωνσταντίνο Μπούρα
Οφείλω ευθύς εξαρχής να εξάρω την πλήρη κατοχή των εκφραστικών μέσων, την άψογη τεχνική, αλλά κυρίως το ηθικό ανάστημα του Κωνσταντίνου Κωνσταντόπουλου, όταν αναμετρήθηκε με τον αμφιλεγόμενο αλλά ουχί κι επαμφοτερίζοντα «Μέγα [δεν έχει αιτιατική αυτό] Ιεροεξεταστή» από τους «Αδελφούς Καραμαζώφ» του ανεξάντλητου Ντοστογιέφκσι. Για να υποδυθείς ένα τέρας ή πρέπει να είσαι τερατώδης ο ίδιος ή πρέπει να είσαι ηρωικά σεμνός κι αυτοθυσιαστικός. Γιατί αυτά τα κείμενα ανήκουν στους θησαυρούς της Πανανθρώπινης Συνειδητότητας. Δεν τα πλησιάζεις ελαφρά τη καρδία.
Ήταν όλα τέλεια [και σπανίως είμαι τόσον διθυραμβικός] στο ρεσιτάλ υποκριτικής του Κωνσταντίνου Κωνσταντόπουλου που δόθηκε στο Θέατρο Τζένη Καρέζη (στα πλαίσια του «Φεστιβάλ Μονολόγων. Οι άντρες απαντούν στις γυναίκες με το κεφάλι ψηλά»). Μια υποκριτική επίδοση για βραβείο, κι όχι μόνον ελληνικό. Αχ, αυτό το φράγμα της πανάρχαιας ελληνικής γλώσσας. Πόσο μας πλούτισε και πόσα μας στέρησε!!!
Το σφύριγμα του Ιεροεξεταστή παρέπεμπε στο Βιβλικό φίδι του Κήπου της Εδέμ. Το δομημένο παραλήρημα του Εξουσιαστή απέναντι στον σιωπηλό Θεάνθρωπο Σωτήρα, στο όνομα του οποίου δρα ο άθλιος, εν πλήρει επιγνώσει ότι καταχράται την όποια εξουσία του δίνουν τα λόγια κι οι διδασκαλίες του Μεσσία, είναι τραγικό. Εξηγούμαι. «Την ελευθερία του ανθρώπου να αμαρτάνει από άγνοια τη ζήλεψαν ακόμα κι οι θεοί», έγραφα σε μια ποιητική μου συλλογή του μακρινού εκείνου και ουχί σωτηρίου έτους 2002. Όμως το να πράττεις το Κακό μόνο και μόνο γιατί αυτοχρίστηκες έξυπνος, δυνατός και σωτήρας του ανθρωπίνου είδους, είναι πέραν και του δαιμονικού. Είναι διαστροφή του υγιούς ερωτικού ενστίκτου σε αυτοκαταστροφική κι ανελέητη δύναμη Θανάτου. Και πώς να αγαπήσεις «τον πλησίον σου ως σεαυτόν» όταν μισείς την υγιή ανθρώπινη σεξουαλικότητα, όταν είσαι μισογύνης (περισσότερες ήταν οι μάγισσες από τους μάγους που κάηκαν στις πυρές των διαβολικών Ιησουιτών)…Όλ’ αυτά τα έδειξε ο Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος με ανατριχιαστικά ρεαλιστικό κι ευλογοφανή θεατρικό λόγο, αρίστως αρθρωμένον, επαρκώς (;) αιτιολογημένον, συναρπαστικά τρομακτικό. Ναι, γιατί όπως και στην επιτυχημένη «Σιωπή των Αμνών», όπου κάποιοι τρομοκρατημένοι θεατές αρνιόντουσαν να εγκαταλείψουν χωρίς συνοδεία την κινηματογραφική αίθουσα προβολής, «γιατί το τέρας κυκλοφορεί ελεύθερο κάπου εκεί έξω», έτσι και σήμερα, στην εποχή της Κρίσης, κυκλοφορούν χωρίς ζουρλομανδύα χιλιάδες αυτόκλητοι θαυματοποιοί, ψευδοπροφήτες και «σωτήρες» (του εαυτού τους, της αρχομανίας και της τσέπης τους), οι οποίοι βιάζονται να βάλουν χέρι στα αδέσποτα, φοβισμένα και δειλά ανθρώπινα πλήθη που αναζητούν οπωσδήποτε βοσκό. Κι όπως λέει και μια σύγχρονη αστική παροιμία «αν φύγεις από το κοπάδι θα σε φάει ο λύκος, αν μείνεις στο κοπάδι θα σε σφάξει ο τσοπάνος για το εορταστικό γεύμα του Πάσχα» [δική μου η παράφραση του επιτυχημένου συνθήματος από τοίχο των Εξαρχείων].
Αυτή η γενίκευση των εκμεταλλευτών, των προαγωγών, των νταβατζήδων, των εξουσιαστών, των αδίστακτων συμμοριτών παντός είδους είναι εμφανής στις μέρες μας (το μεταναστευτικό, η οικονομική κρίση, η κατάρρευση κρατών και πολυεθνικών γιγάντων, η επαπειλούμενη χρεοκοπία θεσμών δίνουν την ευκαιρία στα εξωθεσμικά, παρα-κρατικά, παρά-κεντρα Εξουσίας να αρπάξουν και το μαχαίρι και το πεπόνι και το βάζο με το μέλι και το βόδι από την εκατόμβη της θυσίας των μη προνομιούχων προκειμένου να τα οικειοποιηθούν όλα οι λίγοι πετώντας πού και πού κανένα κόκκαλο ή κανένα ξεροκόμματο στους δούλους). Η Ελευθερία, από την Κλασική Αρχαιότητα, στην Αναγέννηση, στο Διαφωτισμό, στη Γαλλική Επανάσταση, στο Αμερικάνικο Σύνταγμα (που είναι το τελειότερο του κόσμου κατ’ εμέ)… όλ’ αυτά τα ιδανικά είναι περισσότερο επιτακτικό να τα υπερασπιστούμε και να τα προασπίσουμε σήμερα, μόνο και μόνο για να επιβιώσουμε ως είδος, για να αποφύγουμε την κατάρρευση του πανανθρώπινου πολιτισμού, για να μην ξαναγυρίσουμε οι λίγοι εναπομείναντες λιτοδίαιτοι και φιλοσοφημένοι ασκητές στα σπήλαια.
Η παράσταση του Κωνσταντίνου Κωνσταντόπουλου, τραγικά επίκαιρη, θα πρέπει να παίζεται σε όλα τα σχολεία, τις εκκλησίες, τα καφενεία και τα θέατρα του ελληνόφωνου κόσμου. Έτσι, σαν ξόρκι και προειδοποίηση για τα δεινά που έρχονται, για τις συμφορές που συνυφαίνουν οι Σκοτεινοί εναντίον του ανθρωπίνου είδους, για τα δεινά που μας ετοιμάζουν, αλλά θα πέσουν (ελπίζω κι εύχομαι) στο κεφάλι τους, σύμφωνα με τον συμπαντικό Νόμο της Νεμέσεως, την οποία φοβόντουσαν ακόμα κι οι αλαζόνες Ολύμπιοι θεοί.
Ο Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος είναι ένα μετέωρο με πλούσια σκιά. Είναι μοναχικός και μονήρης. Είναι σαν τους σαλούς του Μεσαίωνα, που γύριζαν από χωρίου σε χωρίον και οι «λογικοί» τους κρεμούσαν κουδούνια για να προειδοποιούνται όταν τους πλησιάζει αυτό το «μαύρο πρόβατο». Ένας ηθοποιός αυτού του βεληνεκούς και των δυνατοτήτων πρέπει να παίζει κάθε καλοκαίρι στην Επίδαυρο. Αμ δε! Τους πέφτει πολύς. Γενικώς. Είναι ψηλός, είναι ευσταλής, είναι ταλαντούχος, είναι υπερεπαρκής, μοιάζει αυτάρκης (όμως ποιος είναι;) και το κυριότερο: δεν χρειάζεται να γλείψει κανέναν για να φανεί. Σε μια χώρα που θέριζε τα προεξέχοντα κεφάλια, από την Αρχαιότητα έως και σήμερα, ο Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος δεν θα γίνει προεξάρχων στα πολιτιστικά μας πράγματα. Όχι πριν τα γεράματα. Στα ενενήντα δύο του μπορεί και να τον τιμήσουν. Για να κατασιγάσουν τις ενοχές τους. Ως άλλοθι. Όπως και με τον Χριστιανόπουλο, που ορθώς αρνήθηκε να παραλάβει το βραβειάκι του. Σαν τον Μάρλον Μπράντο που επέδειξε ηθικό ανάστημα και ανθρωπιστική διάσταση απρόβλεπτη όταν αρνήθηκε να παραλάβει το Οσκαράκι του… Αυτοί οι άνθρωποι αξίζουν. Είναι το «άλας της γης». Ας τους περιβάλλουμε με αγάπη, όταν οι Άλλοι, οι Σκοτεινοί, οι Γκρίζοι, ετοιμάζονται να τους λιθοβολήσουν ως Μαγδαληνές. Ας σχηματίσουμε τείχος εμπρός τους εμπρός τους λέγοντας: «Ο ανενδοίαστος, ο θρασύτατος, ο τρισκατάρατος πρώτος τον λίθον βαλέτω». Γιατί αυτοί οι άνθρωποι είναι αναμάρτητοι, «ότι πολύ ηγάπησαν». Ακριβώς γι’ αυτό μπορούν να διηγηθούν τα πάθη της οικουμένης καλύτερα από τον καθέναν μας.
Κωνσταντίνος Μπούρας
Info:
Ο Μέγας Ιεροεξεταστής
Του Φιόντορ Ντοστογιέβσκι
από τους Αδελφούς Καραμάζοβ (δεύτερος τόμος – πέμπτο κεφάλαιο)
Με τον Κωνσταντίνο Κωνσταντόπουλο
Πρόκειται για μιαν εκπληκτική ανατομία της ανθρώπινης προσωπικότητας – τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο – όσον αφορά το ερώτημα «εξουσία ή ελευθερία;». Παρουσιάζεται ως ένα ποίημα του δεύτερου από τους τρείς αδελφούς Καραμάζοβ, του πιο φιλοσοφημένου, του Ιβάν προς το μικρότερο αδελφό, Αλιόσα, τον πιο θρησκευόμενο, εκείνη τη στιγμή δόκιμο μοναχό. Η ιστορία, που μεταφέρει ο Ιβάν στον αδελφό του Αλιόσα, διηγείται την επιστροφή του Χριστού στη γη, και συγκεκριμένα στη Σεβίλλη του 15ου αιώνα. Πλήθος ανθρώπων τον υποδέχεται παραληρώντας από συγκίνηση, ώσπου περνά από εκεί ο Μέγας Ιεροεξεταστής ο οποίος, τον συλλαμβάνει. Την νύχτα πηγαίνει να τον επισκεφτεί στο κελί του. Ο Μέγας Ιεροεξεταστής αποδεικνύει στον Ιησού με επιχειρήματα ότι αυτό που έφερε στη Γη δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Κι αυτό γιατί ο Χριστός παρεξήγησε τη φύση των ανθρώπων και, στην προσπάθειά του να κάνει καλό, έκανε κακό…
Μετάφραση: Άρης Αλεξάνδρου
Επεξεργασία Κειμένου : Ματίνα Μόσχοβη
Σκηνοθεσία – Ερμηνεία: Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος
Βοηθοί Σκηνοθέτη: Κωστής Σαββιδάκης, Άννυ Ζερβού
Φωτογραφίες : Κλεοπάτρα Σάρλη
Επεξεργασία Ηχου: studio 19 – Κώστας Μπώκος
Διάρκεια 70΄
