στο ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
- Η θεατρική κριτική σήμερα
Η κριτική σήμερα επηρεάζεται σημαντικά από τις σύγχρονες θεωρίες Αφήγησης, που αναπτύχθηκαν ραγδαία κυρίως από το 2000 και μετά. Σε συνδυασμό με την Γλωσσολογία, την Μεταφρασεολογία, την Ιστορία τής Τέχνης και την γενικότερη περιρρέουσα ατμόσφαιρα στα χρόνια της Μετανεωτερικότητας, το κριτικό δοκίμιο γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση αλλά και συμπίεση ταυτόχρονα λόγω της εξειδικευμένης ορολογίας που προαπαιτεί η γνώση και η ενασχόληση με διάφορους επιστημονικούς κλάδους. Αντίθετα, το Διαδίκτυο με τις διαδραστικές δυνατότητες που προσφέρει δημοκρατικά και χωρίς διακρίσεις σε όλους τους χρήστες του ώθησε την εκλαϊκευμένη κριτική σε μια άτυπη, διαρκή κι αθεσμοθέτητη ηλεκτρονική ψηφοφορία μανιχαϊστικού τύπου, ναι/όχι, like/dislike. Αυτό είχε αμφίρροπες συνέπειες. Πρώτον, οι μη διαθέτοντες εξειδικευμένες γνώσεις αναπτύσσουν κριτικές δεξιότητες, χρήσιμες εν γένει στην άσκηση των πολιτικών, κοινωνικών, οικογενειακών και ατομικών δικαιωμάτων (και καθηκόντων, βεβαίως). Δεύτερον, οι κατέχοντες συγχρόνων αισθητικών, επιστημονικών και ιδεολογικών θεωριών, μέσα από το Διαδίκτυο διαθέτουν και μεγαλύτερη/ταχύτερη πρόσβαση στην Πληροφορία αλλά και στις ανταποκρίσεις των άλλων σε διάφορα ομοειδή καλλιτεχνικά γεγονότα. Η αναλογία εφαρμόζεται και εδώ, όταν αίρονται τα γλωσσικά και πολιτισμικά εθνικά όρια και απαιτείται ιδιαίτερη διανοητική ευελιξία καθώς και επαυξημένη συναισθηματική νοημοσύνη (eq), που ασκείται καθημερινά μέσα από την ενσυναίσθηση προκειμένου να διασφαλιστούν τα ιδεώδη τού Διαφωτισμού και να αποφευχθούν αθέλητα ολισθήματα καθημερινού φασισμού ως προς την πολιτική ορθότητα. Η κριτική σήμερα εξελίσσεται σε κάτι ευρύτερο, γεγικότερο, διαδραστικότερο αλλά και απαιτητικότερο, όπως κάθε δημοκρατική ευθύνη (δικαίωμα και καθήκον). Θα πρέπει να διδάσκεται η κριτική σε όλα τα σεμινάρια αυτογνωσίας/αυτοβελτίωσης γιατί ο καλύτερος τρόπος να διακρίνεις τις όποιες δυσλειτουργίες ή παθογένειες στην ίδια σου την συμπεριφορά είναι η αντανάκλαση στον θεατρικό καθρέφτη που αποπροσωποποιεί το άτομο και του δίνει την γενικότερη κοινωνική προοπτική μέσα στην οποία εντάσσεται είτε το θέλει είτε όχι. Είμαστε όλοι δέσμιοι τής γενιάς, της εποχής, της λεγομένης «περιρρέουσας ατμόσφαιρας», όμως μπορούμε να υπερβούμε όλα τα εμπόδια στην επικοινωνία μας με τον κόσμο χάρη στην ΦΙΛΟΤΗΤΑ, στην ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ και στην καθημερινή άσκηση των κοινωνικών μας δεξιοτήτων μέσα από την ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ, δεδομένου ότι οι άλλοι είμαστε εμείς κι αυτό που μας ενοχλεί πάνω τους είναι απλώς και μόνον μία ιδιότητα, ένα χαρακτηριστικό, ένα ιδίωμα ή μία δυσλειτουργία που αποδεικνύει μερική ή καθολική ασυμβατότητα του εαυτού μας με το περιβάλλον. Ο υπαρξιστής Ζαν-Πωλ Σαρτρ στην «Ναυτία» του αποφαίνεται: «Η Κόλαση είναι οι άλλοι». Αν σκεφτούμε όμως πως εν τέλει «οι άλλοι είμαστε εμείς», συνεπάγεται λογικά πως «η Κόλαση είμαστε εμείς». Ο μεγάλος δραματουργός Αύγουστος Στρίντμπεργκ, ο σκανδιναβός ανάλογος τού Ευριπίδη (στη μετάβαση από την αρχαία τραγωδία στο αστικό δράμα τού εικοστού αιώνα) διέγνωσε στο νεκροκρέβατό του την τραγικωμική ανθρώπινη συνθήκη ανακράζοντας: «Δεν υπάρχει τίποτα το προσωπικό». Η αποθέωση τού ατόμου από την Πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση έως την σημερινή Ρομποτική Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση προκάλεσε πολλές κοινωνικές παρενέργειες, όπως ο εγωκεντρισμός, η φιλαυτία, ο σολιψισμός ως φιλοσοφικό κίνημα και καθημερινή πρακτική. Οι μεταβατικοί, μεταιχμιακοί καιροί που διάγουμε επιτάσσουν επειγόντως μέσα από την θεατρική κριτική και την θεατρική ανάδραση-ανατροφοδότηση να γνωρίσουμε επειγόντως τον εαυτό μας ως ενιαίο και αδιαίρετο Ανθρώπινο Είδος. Σκοπός τής σύγχρονης θεατρικής πράξης είναι η αυτογνωσία, αυτοβελτίωση, εξέλιξη της Παγκόσμιας Πανανθρώπινης Συλλογικής Συνειδητότητας προς μια καινούργια Αναγέννηση, αποφεύγοντας τα σκοτάδια του Μεσαίωνα που μας απειλεί μέσα από την κλιματική αλλαγή και την σοβαρή αλλά όχι ανεπανόρθωτη διατάραξη των πανάρχαιων οικολογικών ισορροπιών.
Η θεατρική κριτική συναιρεί και προαπαιτεί όλες τις τέχνες, τις γλώσσες, τις γνώσεις και τις επιστήμες. Απαιτεί ακόμα και την διαίσθησή μας.
Η σύγχρονη θεατρική κριτική είναι τέχνη με προϋποθέσεις διεπιστημονικότητας. Θυμίζει τον Φάουστ τού Γκαίτε, χωρίς τον Μεφιστοφελή, ελπίζω και εύχομαι…
- ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ: ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ
Επειδή είναι σχεδόν ανύπαρκτη η ελληνική αλλά και ξένη βιβλιογραφία η σχετική με την κριτική θεάτρου, θα ήθελα εδώ να καταθέσω μερικές σκέψεις εν περιλήψει.
Υπάρχει διαφορά μεταξύ πλήρους (εκτενούς) θεατρικής κριτικής (άνω των 100 λέξεων) και κριτικού σημειώματος (από 400-500 λέξεις).
Συνήθως όμως, στην παραδοσιακή τυπογραφία και στα έντυπα μέσα μαζικής ενημέρωσης δημοσιεύονταν κριτικά άρθρα, τα οποία ενδεχομένως κυκλοφορούσαν αργότερα και σε μορφή βιβλίου, ως συλλογή. Σήμερα, με την ευκολία της άμεσης επικοινωνίας και ανάδρασης (feedback) χάρη στο Διαδίκτυο, έχουν δημιουργηθεί πολλά ενδιάμεσα υβρίδια.
Όμως παρ’ όλα αυτά μπορούμε να συναγάγουμε ορισμένους κανόνες και να επιχειρήσουμε να θέσουμε κάποια όρια.
Βασικός σκελετός ενός κριτικού άρθρου που προορίζεται να δημοσιευτεί σε έντυπο ή (και) ηλεκτρονικό μέσο μαζικής ενημέρωσης:
- Πρόλογος-εισαγωγή-έκθεση: ξεκινάμε με το συγκεκριμένο δραματικό κείμενο και την προϊστορία του (προγενέστερες ερμηνείες-μεταφράσεις, πρόσληψή του από το κοινό – ειδικότερα στη χώρα μας).
- Εγγενείς δυσκολίες που παρουσιάζει αυτό το κείμενο σε μια ενδεχόμενη απόπειρα δραματοποίησης.
- Επιλογές του δραματουργού στην συγκεκριμένη παράσταση (το ίδιο ισχύει για τον διασκευαστή-μεταφραστή).
- Σκηνοθετικές επιλογές όπως φαίνονται από τις προγραμματικές δηλώσεις (συνεντεύξεις, κείμενα στο πρόγραμμα, Δελτία Τύπου και λοιπά…)
- “Όψις” της συγκεκριμένης παραστάσεως (κατά την “Ποιητική” του Αριστοτέλη. ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ.
- Μουσική-ρυθμός του συνόλου του παραστασιακού γεγονότος. ΗΧΗΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ.
- Χορογραφία-κινησιολογία-σπαθογραφίες (εφ’ όσον υπάρχουν). Εδώ αναλύεται διεξοδικά η σωματική έκφραση ακόμα κι όταν δεν μιλάμε για physical theater. Η δυσκολία είναι να μεταδοθεί στον αναγνώστη της κριτικής που δεν έχει δει την παράσταση μία “παρτιτούρα” της κίνησης ηθοποιών και χορευτών μέσα στο εικαστικό και ηχητικό τοπίο.
- Κριτική ανάλυση κι αισθητικές επισημάνσεις στις ερμηνείες των ηθοποιών (ως συνόλου κι ενός εκάστου εξ αυτών – εφ’ όσον είναι δυνατόν).
- Συνολική κριτική της παράστασης.
- Συμπέρασμα – προτροπές, συμβουλές προς τον σκηνοθέτη και όλους τους συντελεστές. Αν το έργο είναι πρωτότυπο κι ο συγγραφέας του ενεργός, μπορούν να δοθούν από τον έμπειρο κριτικό κατευθυντήριες συμβουλές και προς τον δραματικό ποιητή-λογοτέχνη. Αν το έργο είναι μεταφρασμένο, διασκευασμένο ή δραματουργημένο από αφήγημα που δεν προοριζόταν εξαρχής να ανεβεί στο θέατρο, οι συμβουλές-προτροπές-επισημάνσεις απευθύνονται από τον έμπειρο και έγκυρο κριτικό προς την ομάδα ή τα άτομα που απαρτίζουν την δραματουργική-μεταφραστική ομάδα και υπογράφουν (ατομικά ή συλλογικά) την σκηνοθεσία. Το τελευταίο αυτό μέρος είναι το σημαντικότερο απ’ όλα γιατί καταδεικνύει το επάγγελμα του κριτικού ως ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΜΑ που επηρεάζει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και καθορίζει ενδεχομένως τις κατευθύνσεις που θα πάρει η δραματική παραγωγή στο μέλλον. Οι μεγάλοι κριτικοί θεάτρου, λογοτεχνίας και Τέχνης επηρεάζουν την εποχή τους σε βαθμό ασύλληπτο, που δεν μπορεί να καθοριστεί με επιστημονικά κριτήρια.
Εν κατακλείδι, η θεατρική κριτική σήμερα είναι και επιστήμη και τέχνη. Προϋποθέτει ευρύτητα γνώσεων και τριβή με όλα τα πολιτιστικά φαινόμενα και τις κοινωνικές εκδηλώσεις του ανθρώπου. Ακόμα και η πολιτική, με την ευρύτερη έννοια, υποφώσκει στο υπό-κείμενο (“sub-text” ή “sous-texte”) των μεγάλων δραματικών έργων (Ευριπίδης, Τσέχωφ, Μπρεχτ κ.ά.)
Αγαπητοί, συν-κριτικοί, ΚΑΛΗ ΜΑΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!! Κι ο Χρόνος θα δείξει το μέγεθος της ευστοχίας ή της αστοχίας μας. Ο Χρόνος, ο μόνος κριτής. Εμείς απλώς λειτουργούμε ως “ηθμοί” (κοινώς φίλτρα) που διϋλίζουμε το τώρα και παγιώνουμε κάποιες μορφές με την αισθητική που διαθέτουμε κι αναγνωρίζει η εποχή μας.
Το αν προπορευόμαστε ή προηγούμαστε από την εποχή και από τους άλλους συγχρόνους μας είναι ένα ειδικό θέμα, που θα αναπτύξουμε σε επόμενο σημείωμά μας.
- Κι ένα παράδειγμα εφαρμοσμένης κριτικής δημοσιευμένο στον επίσημο διαδικτυακό μου τόπο https://konstantinosbouras.gr/%ce%b5%ce%ba%ce%bb%ce%b5%ce%b9%cf%88%ce%b7-%ce%bc%ce%b9%ce%b1-performance-installation-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b1%ce%b3%ce%b3%ce%b5%ce%bb%ce%b9%ce%ba%ce%ae%cf%82-%cf%80%ce%b1%cf%80%ce%bf%cf%8d%ce%bb/
ΕΚΛΕΙΨΗ μια performance installation της Αγγελικής Παπούλια και του Χρήστου Πασσαλή στο ΘΕΑΤΡΟ ΣΦΕΝΔΟΝΗ. Η απόλυτη πρωτοτυπία. Η απόλυτη πρωτοπορία.
Οι σπουδαγμένοι θεατράνθρωποι προηγούνται τής εποχής τους, εκλαμβάνουν διαφορετικά τα εκπεμπόμενα σήματα, την περιρρέουσα ατμόσφαιρα επηρεάζουν δίχως να καταβάλλονται. Και το μεράκι αποστάζεται εξ αρχής ως ακριβό νάμα, μάννα εξ ουρανού για τις άνυδρες ψυχές των πανικοβεβλημένων συμπολιτών μας.
Οι άνθρωποι παραληρούν, αλλόφρονες, καταιγισμένοι, παραπληροφορημένοι, παραγκωνισμένοι, εξαθλιωμένοι, εξαρτημένοι, τρομοκρατημένοι από το Άγνωστο που κάθε Αλλαγή επιφέρει.
Και κάνουν αυτό που ήξεραν από τα σπήλαια κι ακόμα πριν: κουρνιάζουν στην φωλίτσα τους (αν υπάρχει – αν έχουν την ευλογία να ανήκουν κάπου, να αποτελούν γρανάζι μιας μηχανής) δυο-δυο, τρεις-τρεις και συναλλάσσονται μεταλασσόμενοι αντανακλώντας το είναι στην πομφόλυγα τού φαίνεσθαι ιριδισμοί.
Είναι άκρως προκλητική η μεταβατική και μεταιχμιακή εποχή μας: παράγει νοητική και συναισθηματική ενέργεια εκ του μηδενός, εκ του μη όντος, ποινικοποιώντας κι ενοχοποιώντας την όποια σωματικότητα. Στεγανά παντού. Προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες μεσαιωνικές. Απαγορεύσεις και πολιτικές ορθότητες που μυρίζουν φασισμό. Απολύμανση, απομόνωση, απανθρωποποίηση. Κι εμείς; Τι κάνουμε εμείς οι καλλιτέχνες; Λειτουργούμε σαν καθρέφτες, σαν παραμορφωτικά κάτοπτρα, υπερβάλλοντας και μεγαλοστομώντας, υπερέχοντας και ταπεινωνόμενοι διαρκώς υπό την μπότα τού κατακτητή νοησιαρχούντος. Κι η ανοησία πάει σύννεφο. Όχι μόνον στον χώρο τής Λογοτεχνίας και στης Τέχνης, αλλά και μέσα στις οικογένειες, στις διαπροσωπικές σχέσεις, τις προσωπικές, τις σεξουαλικές (που πόρρω απέχουν από του να είναι και ερωτικές). Τσιτάτα, τσιτάτα παντού, λογύδρια, αναμοχλεύσεις, κοινοτοπίες; Και η Κριτική; Μερικά λάϊκ στο Διαδίκτυο κι αυτό είναι όλο.
Υπάρχει κριτική Σκέψη σήμερα; Χλωμό το βλέπω. Κάτι η οικονομική κρίση («προς ένα φτωχό θέατρο», αλλά όχι με την έννοια που το θεωρούσε ο Γκροτόφσκι), απολυμασμένη ανθρωποκτονία (τείχη, τείχη παντού, αλλά όχι όπως τα εννοούσε ο Καβάφης, κυριολεκτικά), δαιμονοποιήσεις (απόρριψη τού διαφορετικού όσο κι αν κοπτόμεθα υπέρ της όποιας ετερότητας), γίναμε ξένοι προς εαυτούς και αλλήλους (ακριβώς όπως το εννοούσε ο Καμύ), γίναμε ματαιόδοξοι (όπως όλοι οι δυστυχισμένοι), γίναμε θεατές και θεώμενοι στην τηλεοπτική ρωμαϊκή αρένα… Να συνεχίσω κι άλλο;
Όχι, δεν χρειάζεται. Καιρός είναι τώρα να σιωπούμε διαλογιζόμενοι / διαλογιζόμενες. Να υπερβούμε τα φύλα δια της καταχρήσεως των αισθητηρίων οργάνων μας. Να αισθανθούμε την Φύση πριν την αποθηκεύσουμε σε ηλεκτρονικά μεγαπίξελ. Να συναισθανθούμε την χαρμολύπη των άλλων. ΝΑ ΑΣΚΗΘΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ. Μετά η Κριτική θα έρθει αναγκαστικά. Ως ανάγκη διαχωρισμού και μη απολύτου ταυτίσεως με το Άλλο. Το Παράδοξο τού Diderot στην υποκριτική: όσο αποστασιοποιημένος είσαι τόσο αληθοφανέστερα συναισθάνεσαι και συμμετέχεις στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Όμως εμείς δεν έχουμε επιτύχει ακόμη μήτε γάμου κοινωνίαν με τον ίδιο τον εαυτό μας. Η απόλυτη αλλοτρίωση: να διαχωρίζεις τα κομμάτια σου, να αλλάζεις ρόλους, όμως να χάνεις κάτω από τα προσωπεία το αληθινό πρόσωπό σου.
Τι μένει; Η Αλήθεια. Η Πληροφορία. Το Φως που θα μας λυτρώσει. Και τότε θα ανακαλύψουμε την ομορφιά και την κρυμμένη Αρμονία τού Κόσμου, εκείνην που αισθάνονται οι ερωτευμένοι, οι ποιητές, οι δι(α)λογιζόμενοι, οι προσευχόμενοι στην Αρχή των Πάντων, που είναι πάντα θηλυκή, δοτική, υπέροχη.
Η Αγγελική Παπούλια είναι απόφοιτος τού Τμήματος Θεατρικών Σπουδών τού ΕΚΠΑ. Ήμασταν μαζί στο πρώτο εκείνο θρυλικό έτος του 1990 κι ήμασταν οι πρώτοι απόφοιτοι (μαζί με τον Καθηγητή και Πρόεδρο τού Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΙΩΣΗΦ ΒΙΒΙΛΑΚΗ, την αριστούχο διδάκτορα ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΔΕΜΕΣΤΙΧΑ, την ηθοποιό ΜΙΝΑ ΧΕΙΜΩΝΑ, την ΦΛΩΡΑ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ και πολλούς άλλους και άλλες).
Η θητεία της στο θέατρο (ελληνικό και ξένο, εδώ και στην Λουκέρνη τής Ελβετίας) δείχνει μια επιμονή (στα όρια τής εμμονής) για την ποιότητα. Είναι ενημερωμένη και ψυχανεμισμένη για τα νεότερα επί των καλλιτεχνικών εξελίξεων που δεν είναι άμοιρες των τεχνολογικών. Ο υλιστικός πολιτισμός μας που επέβαλε την άκρα εξειδίκευση από την πρώτη βιομηχανική επανάσταση και μετά καταρρέει τώρα κάτω από το βάρος τής αντιπνευματικότητάς του. Οι τριγμοί ακούγονται καθαρά από τις πολεμικές μηχανές που δουλεύουν στο φουλ. Αμέσως όμως μετά, στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση που θα είναι ρομποτική, οι κβαντικοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές θα ανοίξουν το εύρος τής κοινωνούμενης πληροφορίας, θα αυξήσουν την ταχύτητα επεξεργασίας των δεδομένων, οι ίδιοι οι άνθρωποι θα γίνουν data (αν δεν έχουμε ήδη γίνει), όμως… για τον λογοτέχνη, για τον καλλιτέχνη, για τον κριτικό, για τον φιλόσοφο αυτό είναι μια πρόκληση/πρόσκληση: να κερδίσουμε το στοίχημα ως Ανθρωπότητα και να προβούμε όλοι μαζί σε εκείνο το «ποιοτικό άλμα» που οραματιζόταν ο Δανός φιλόσοφος τής Αγωνίας, ο Σόρεν Κίρκεγκααρντ.
Στην συγκεκριμένη «παράσταση» που λειτουργεί και σαν installation και σαν performance και σαν θέατρο σκιών (αγαπημένος του χώρος το θέατρο Σφενδόνη), αλλά – κυρίως – ως τηλεοπτική παραίσθηση, διακωμώδηση των ρηάλιτυ-σώου, όπου τα ώου και τα αχ-βαχ είναι στην ημερησία διάταξη, μαζί με κραυγές πιθηκοειδών από άγνωστη ζούγκλα τροπικίζουσα, οι τρεις δρώντες-επιδρώντες στους σιωπηλούς θεατές που είναι φυλακισμένοι κι αυτοί έξω από το φωτισμένο κουτί τού ανατριχιαστικού σκηνικού, δημιουργούν μία εξ αντιθέτου απεικόνιση-αναπαράσταση τού κόσμου των ζωντανών από την τέταρτη διάσταση των νεκρών. Όλα είναι ωραία «και μεγάλα φωτισμένα», αλλά όχι όπως θα το εννοούσε ο Μεγάλος Αλεξανδρινός Ποιητής. Εδώ παρακολουθούμε τρία ινδικά χοιρίδια εγκλωβισμένα (κλονισμένα και κλωνοποιημένα) σε έναν δοκιμαστικό σωλήνα-κλουβί, όπου κάποιος προβαίνει σε έναν απροσδιόριστο πείραμα παρακολουθώντας και καταγράφοντας τις αντιδράσεις τους.
Η θολότητα που επιφέρει το πλαστικό διαχωριστικό λειτουργεί σαν μάσκα, σαν προσωπείο επιβάλλοντας την αποπροσωποποίηση. Nothing personal. Ούτε καν το σεξ. Μια αθώα εκτόνωση-απόλαυση, όπως το παγωτό, και με λιγότερα λιπαρά – ενδεχομένως. Όλα είναι light και ταυτόχρονα μπαρόκ, ανατριχιαστικά, επώδυνα, δυσοίωνα, μεσαιωνικά. Μόνον οι πυρές όπου (θα) καίγονται οι μάγισσες ελλείπουν.
Το κοινό φεύγει μαγκωμένο. Κανένα χειροκρότημα. Καμία επαφή ηθοποιών-κοινού. Σαν παραίσθηση. Σαν εφιάλτης. Σαν αυτό-ύπνωση. Σαν δουλειά μετά την καθημερινή βιοποριστική εργασία. Σαν διασκέδαση χωρίς ψυχαγωγία. Σαν μύηση δίχως μυστήριο.
Απομυθοποιήσαμε και αποδομήσαμε τα πάντα. Τώρα μένει να αναδομήσουμε το μέλλον μας με ξεσκλίδια, σκουπίδια, κουρέλια και άλλα ανακυκλώσιμα υλικά, όπως τα συναισθήματα. Ναι, μην σας φαίνεται παράξενο: τα παλιωμένα συναισθήματα, τα αδικημένα και παραπεταμένα είναι ανακυκλώσιμα και κάποτε θα πάρουν την εκδίκησή τους, όταν τα ξαναφορέσουμε.
ΤΟ ΠΙΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΘΕΑΜΑ ΠΟΥ ΈΧΩ ΔΕΙ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΧΡΕΩΚΟΠΙΑ ΤΗΣ ΛΗΜΑΝ-ΜΠΡΑΔΕΡΣ (στην πραγματική Οικονομία εννοώ, όχι στο θέατρο).
ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ! ΘΕΑΤΡΟ ΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ, ΣΤΟΧΕΥΣΕΙΣ ΚΙ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ.
Ο homo interneticus είναι ήδη εδώ, τα δάχτυλά του θα μακρύνουν, η γλώσσα του θα ατροφήσει, το σώμα του θα γεράσει νεάζον κι όλοι εμείς θα ήμαστε θεατές στο ίδιο έργο που είχαν ονειρευτεί κάποιοι πρωτοπόροι πριν το οραματιστούν οι στυγνοί ή ιδεολόγοι υλο-ποιητές του.
Και σε άλλα με υγεία! Ίδωμεν. Η χαρά τού ελληνικού τοπίου, ο ήλιος όπως κατεβαίνει από τον Υμηττό, η χιονισμένη Πάρνηθα, το ξεχερσωμένο Αιγάλεω μάς δίνουν άλλη αισιοδοξία σχηματίζοντας ένα σκηνικό σχεδόν νοητικό, τής έβδομης διάστασης, όπου εμφιλοχωρεί ο πλατωνικός κόσμος των Ιδεών.
Αγγελική Παπούλια και Χρήστο Πασσαλή, σας βγάζω το καπέλο για την σύλληψη αυτής της πρωτότυπης ιδέας και για την ιδιοφυή σκηνοθεσία.
Μυρτώ Κοντονή, όσο κι αν δεν φαινόσουνα καθαρά μέσα από το υποφωτισμένο σκηνικό, σε εικάζω και σε χειροκροτώ ισοτίμως με τους δύο άλλους εναργείς υπό-κριτές.
Μα κυρίως τα εύγε, τα μπράβο και τα ζήτω ανήκουν στους αφανείς καλλιτέχνες αυτού τού σκηνικού θαύματος: Σχεδιασμός φωτισμών: Γιώργος Καρβέλας. Επιμέλεια σκηνικών: Θάλεια Μέλισσα. Ενδυματολογική επιμέλεια: Βασιλεία Ροζάνα. Φροντιστήριο: Κομνηνός Κουσιέρας. Εκτέλεση Παραγωγής: LeFou productions (Σεραφείμ Ράδης, Βάσια Ατταριάν). Συμπαραγωγή: Vega Lyra & Constantly Productions.
Τα θαύματα δεν υλοποιούνται από μόνα τους. Έχουν και την αφανή πλευρά τους.
Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας, Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ
