Από τον θεατρολόγο και κριτικό Κωνσταντίνο Μπούρα

Η αποτυχία του Δυτικού Πολιτισμού βρίσκεται στον αντίποδα του αραβικού, όπως εξελίχθηκε τα τελευταία χρόνια. Στη μία περίπτωση έχουμε την άκρατη ελευθεριότητα (μετά τη δεκαετία του 1960), ελευθεριότητα που κακώς ταυτίζεται με την Ελευθερία, η οποία όχι μόνον δεν οδηγεί στην απελευθέρωση του ανθρώπινου είδους, αλλά τη βυθίζει – προσωρινώς – σε ακόμα μεγαλύτερη κατάθλιψη. Και λέω «προσωρινώς», γιατί όταν φας πολλά κεράσια βαρυστομαχιάζεις, ξερνάς, …. Και στο τέλος (;) ανακαλύπτουν ότι (όπως απεφάνθη ο Φρόϋντ) «όλα τα αιτήματα των ανθρώπων είναι αιτήματα αγάπης». Μόνο που τότε μπορεί να είναι πολύ αργά, όχι μόνον γιατί μπορεί να μας έχει προλάβει ο θάνατος, το aids, ο καρκίνος του έρωτα, η βαριά ψυχασθένεια, ή απλώς η απελπισία και η παραίτηση. Δεν λέω ότι πρέπει να ξαναγυρίσουμε στη μπούργκα και στην απαγόρευση των προγαμιαίων σχέσεων, όμως αυτή η «αμερικάνικη» καταναλωτικότητα της «Κοινωνίας της Αφθονίας», όπως επεκτάθηκε και στην ικανοποίηση των σωματικών αναγκών πισωγύρισε τον Άνθρωπο στα σπήλαια, όπου φυσικά ισχύει το περίφημο «δίκαιο του ισχυροτέρου», όχι με την επίδειξη προϊστορικού ροπάλου (όχι πάντα), αλλά με τη χρήση της συναισθηματικής ή άλλης ευφυΐας, που δίνει το πλεονέκτημα στους «πυκνόσωμους» ψυχοσωματικούς τύπους, σύμφωνα με μια καθεστηκυία κατάταξη. Η προσαρμοστικότητα, η ευγλωττία, η διπλωματία, η (κουτο-)πονηριά, η αδίστακτη φύση του αναρριχώμενου γυμνοσάλιαγκα που είναι έτοιμος να «πατήσει επί πτωμάτων», προκειμένου να περάσει οπωσδήποτε και «πάση θυσία» το «δικό του», να θριαμβεύσει το «εγώ» του πάνω στους άλλους, εν τέλει να εξουσιάσει τη ζωή, το σώμα, τις ορμές, τις ανάγκες κι (ενίοτε) τον θάνατό τους, εικονοποιήθηκε έξοχα από τον Patrick Marber στο βαρύ κι ασήκωτα ρεαλιστικό θεατρικό του έργο “Closer”, ειδικά στο ρόλο του γιατρού, του «χειρούργου» ή «χειρουργού» (αν προτιμάτε), που κοίταζε επί ώρες τον πρωκτό μίας άτυχης στριπτηζέζ λες κι έψαχνε – μετά το διαζύγιό του – απάντηση στα μεγάλα μυστήρια του κόσμου και στα υπαρξιακά αδιέξοδα του ανθρώπου. Και μήπως αυτό δεν ψάχνουμε στην υπερκατανάλωση σεξ; Όχι βεβαίως, την αγάπη, την τρυφερότητα και τη συμφιλίωση με τον εαυτό μας και τους άλλους. Όχι. Αναζητούμε τη φυγή από τον πλανήτη γη, από το πρόσκαιρο, φθαρτό κι αρρωστιάρικο σώμα μας, από την κακομοιριά της αγωνίας μας για τον επερχόμενο θάνατο και τον αφανισμό, την εξόντωση του «εγώ», που κακώς ταυτίσαμε με την ύπαρξή μας. Αυτό φαίνεται ακόμα καλύτερα στον «Λάκκο της αμαρτίας» του Γιώργου Μανιώτη, που – παρά την πατίνα του Χρόνου (πρωτοπαίχτηκε το 1979) – απηχεί ακριβώς αυτή την κραυγαλέα υπαρξιακή αγωνία του όντος απέναντι στον Χρόνο, με την απαίτηση της Χαράς, αφού η ευτυχία είναι ανέφικτη.

            Στην παράσταση του «Θεάτρου 104», επί της οδού Ευμολπιδών 104 στον Κεραμεικό, τρομάξαμε μέχρι θανάτου από το έρεβος της ανθρώπινης ψυχής. Αν είστε ένα κλικ πριν την αυτοκτονία, μην το δείτε. Αντενδείκνυται. H Square Thatre Company ήταν εκπληκτική, δεμένη ομάδα κι άψογα συντονισμένη. Οι ηθοποιοί έκαναν θαύματα, υπερέβησαν εαυτούς, πάσχισαν κι έπασχαν επί σκηνής. Μια παρατήρηση: σύμφωνα με το παράδοξο του Diderot χρειάζονται «ανάσες», αποστασιοποίηση, τεχνική, δεξιοτεχνία εναλλαγής συναισθημάτων, για να αποφορτιστεί ο εγκέφαλος και το θυμικό του θεατή. Το ρόλο που έπαιζαν τα χορικά στο αρχαίο δράμα και τα ιντερμέδια στο μεσαιωνικό, οι σύγχρονοι θεατρικοί συγγραφείς τον αναθέτουν σιωπηρά στους ηθοποιούς που καλούνται να αυτοσχεδιάσουν και να συμπληρώσουν με την μιμική και παντομιμική τους τις δραματουργικές αδυναμίες του κειμένου.

            Αργύρης Θανάσουλας (καταπληκτικός ηθοποιός – εκφραστικός και γλαφυρός, ανθρώπινος κι αλθοφανής), Γιάννης Λασπιάς (εσωστρεφής, διακριτικά ρεαλιστικός, χαμηλών τόνων, με κινηματογραφικές εκλάμψεις γκρο-πλαν), Δάφνη Μανούσου και Ιωάννα Σταυροπούλου τέλειες στην περιγραφή του εσωτερικού κι εξωτερικού χώρου με πλήρη κυριαρχία των εκφραστικών τους μέσων. Άξιοι όλοι τους.

            Σκηνοθέτης «αγγλοσαξωνικού τύπου» ο Ιωσήφ Βαρδάκης. Μετάφραση του Θωμά Μοσχόπουλου. Μουσική από τον χιουμορίστα Λόλεκ, απάλυνε ορθώς το συναισθηματικό τοπίο. Αφαιρετικά τα σκηνικά. Απολύτως αληθοφανή και πειστικά για την εποχή τα κοστούμια. Φωτισμοί υποβλητικοί από τον σκηνοθέτη.

            Σε αυτό το «Θέατρο 104» βλέπω συνήθως «στενάχωρα» έργα από εκπληκτικούς συντελεστές που με ψυχαγωγούν «ομοιοπαθητικώ τω τρόπω».

Κωνσταντίνος Μπούρας

www.konstantinosbouras.gr

Πληροφορίες από τον επίσημο Διαδικτυακό τόπο του θέατρου 104:

http://www.104.gr/closer/

Closer

Παραστάσεις:

Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή στις 21.15
από το Σάββατο 14 Μαρτίου και για λίγες μόνο παραστάσεις
Τιμή εισιτηρίου γενική είσοδος 12 ευρώ – φοιτητικό/ανέργων 10 ευρώ
Διάρκεια παράστασης: 110’ χωρίς διάλειμμα

«Η αγάπη και το σεξ είναι σαν την πολιτική. Δεν έχει σημασία το τί λες ή τί εννοείς αλλά το τί κάνεις.Οι πράξεις είναι εκείνες που μετράνε…»
Patrick Marber

Το Closer είναι ένα έργο σκληρό και τρυφερό μαζί όπως και οι ήρωες του οι οποίοι θέλουν απεγνωσμένα ν’αγαπήσουν και ν’ αγαπηθούν αλλά δεν ξέρουν τον τρόπο.

H υπόθεση εξελίσσεται στο Λονδίνο κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ‘90 και αναφέρεται στην τυχαία και συμπτωματική γνωριμία τεσσάρων αγνώστων οι οποίοι μέσα σε διάστημα τεσσάρων ετών καταφέρνουν να εμπλακούν σ’ ένα ανελέητο ερωτικό παιχνίδι απ’ όπου κανείς δε βγαίνει αλώβητος.
Ο Νταν γνωρίζει τη νεαρή Aλις που μόλις έχει έρθει από τη Νέα Υόρκη. Ο έρωτας είναι αμοιβαίος και κεραυνοβόλος. Μερικούς μήνες αργότερα ο Νταν θα γνωρίσει την Aννα, φωτογράφο στο επάγγελμα, την οποία φλερτάρει ανοιχτά. Χρησιμοποιώντας το όνομα “Aννα” σε κάποιο chat room του Ιντερνέτ, ο Νταν κλείνει ραντεβού με τον Λάρι, έναν άγνωστό του γιατρό. Η Aννα θα συναντηθεί τυχαία με τον Λάρι. Αρέσουν ο ένας στον άλλον, κάνουν σχέση, παντρεύονται. Έπειτα από καιρό θα προκύψουν υποψίες ότι η Aννα έχει ερωτικές επαφές με τον Νταν.
Όταν οι τέσσερις αυτοί χαρακτήρες αρχίζουν να επιζητούν την αλήθεια οι σχέσεις τους οδηγούνται στη φθορά και οι ίδιοι μένουν γυμνοί και ευάλωτοι χωρίς προσωπεία και πανοπλίες.
Ο Ιωσήφ Βαρδάκης υπογράφει τη νέα του σκηνοθετική δουλειά και συνεργάζεται με τη Square Theatre Company στο θεατρικό ανέβασμα του “CLOSER”, του διάσημου έργου του Βρετανού θεατρικού συγγραφέα Patrick Marber σε μετάφραση Θωμά Μοσχόπουλου.
Το Closer είναι από τα πιο γνωστά έργα του σύγχρονου δραματουργικού ρεπερτορίου.
Έχει ανέβει τρεις φορές στην Ελλάδα.Ο Θωμάς Μοσχόπουλος το σκηνοθέτησε πρώτος στην θέατρο Αμόρε ως “Τόσο Κοντά”. Ο ίδιος υπόγραψε και τη μετάφραση. Ακολούθησε ο Σταμάτης Φασουλής, ο οποίος επέλεξε τον τίτλο “Εξ Επαφής” και αργότερα ο Γιώργος Κιμούλης . Επίσης μεταφέρθηκε και στη μεγάλη οθόνη, διασκευασμένο σε σενάριο από τον ίδιο και με καστ που περιελάμβανε δυο Βρετανούς και δυο Αμερικανίδες ηθοποιούς:Τζούλια Ρόμπερτς, Τζούντ Λο, Κλάιβ Όουεν και Νάταλι Πόρτμαν. Η ταινία γνώρισε μεγάλη εισπρακτική και καλλιτεχνική επιτυχία!