με ΘΕΜΑ: Το αρχαίο δράμα ως ΥΨΗΛΗ ΠΟΙΗΣΗ (από το «περί ύψους» του Λογγίνου μέχρι την σημερινή πεζολογική ελευθεριότητα), την Πέμπτη 8 Φεβρουαρίου 10.00-15.00.
Από το κλασικό φιλοκαλούμεν / φιλοσοφούμεν στην μετανεωτερική αυθαιρεσία, το αρχαίο δράμα παραποιείται / μεταποιείται κατά βούλησιν με την εκπεφρασμένη απαίτηση κάποιων αυτόκλητων δήθεν δημιουργών, δήθεν θεωρητικολογούντων, δήθεν γενικώς… να πάψει κάθε ελεύθερη έκφραση κριτικού λόγου, με το αντιδημοκρατικό σόφισμα ότι η Κριτική συνιστά απόπειρα ελέγχου τού καλλιτεχνικού προϊόντος ή και της ερμηνευτικής/μεταφραστικής διαδικασίας εν γένει, ενόσω λογοκρισία συνιστά κάθε έλλειψη σεβασμού / γνώσης / μελέτης-έρευνας / έντιμου, ειλικρινούς, καλοπροαίρετου πειραματισμού απέναντι σε διαχρονικά ποιητικά έργα που αποτελούν πολιτιστική κληρονομιά ολόκληρης τής Ανθρωπότητας πέρα από συντεχνιακά, συγκυριακά συμφέροντα και πρόσκαιρες συσσωματώσεις/συμμαχίες.
Στην εποχή τής καλώς εννοουμένης Παγκοσμιοποιήσεως, η άμεση ψηφιακή δημοκρατία τού Διαδικτύου είναι και λειτουργεί ως διπλούς πέλεκυς: μπορεί να επιτρέπει την ελεύθερη πρόσβαση στην Πληροφορία, που είναι βασική προϋπόθεση για την Γνώση, ικανή και αναγκαία συνθήκη όμως για την αξιολόγηση/αξιοποίηση των δυνατοτήτων που μας παρέχει αφειδώς η Κοινωνία τής Πληροφορίας, είναι η Κριτική Σκέψη και Ικανότητα Διακρίσεως, που διαφοροποιεί τα νοήμονα όντα από τα λοιπά θηλαστικά.
Ήδη από τον εικοστό αιώνα, πολλοί πρόθυμοι διανοητές επεσήμαναν εγκαίρως τούς κινδύνους τής άκρας καταναλωτικής μανίας μιας «Κοινωνίας της Αφθονίας» που κατασπαταλούσε χωρίς αιδώ τους ανθρώπινους και υλικούς πόρους, λες και δεν υπήρχε «αύριο», με μία αυτοκαταστροφική μανία που κανένα είδος πάνω στη Γη δεν έχει (μέχρι τώρα) επιδείξει.’
Αυτή η βακχική μανία υπερκατανάλωσης μάς απομάκρυνε από το «μέτρον άριστον» πάνω στο οποίο είχε στηθεί η αρχαία τραγωδία. Η έννοια τής Ύβρεως, η τρομακτική θεότης τής Νεμέσεως, έχει εκπέσει πλέον σήμερα σε μια ευμετάβλητη πολιτική ορθότητα, ενόσω η Θέμις δεν έχει πλέον σχέση με την Δικαιοσύνη και η Θεία Δίκη κατήντησε απλή απονομή…
Η Ποίηση ήταν κάποτε/άλλοτε/στους Κλασικούς Χρόνους ενιαία κι αδιαίρετη. Συν-περιελάμβανε: την Ρητορεία, την Φιλοσοφία, την Επιστήμη, την Λαογραφία, την Γεωγραφία, την Πολιτική Αγωγή, τα Νομικά, τα Φυσικά, τα «μετά τα Φυσικά», την Θρησκειολογία, την Διατροφολογία, τον Αθλητισμό, την Παιδαγωγική, την Πολιτική… μα πάνω απ’ όλα, το ΘΕΑΤΡΟ.
Δεν εννοείτο θεατρικός συγγραφέας εάν δεν ήτο ΠΟΙΗΤΗΣ! Ο όρος «πεζογράφος» δεν είχε επινοηθεί ακόμη, γιατί δεν είχε επισκιάσει ο Μεσαίωνας τον Πανανθρώπινο Πολιτισμό. Εκεί, στους «Σκοτεινούς Χρόνους», όπου κάποιοι απεφάσισαν κι απεφάνθησαν ότι (συν τοις άλλοις) η γη είναι, λέει, επίπεδη… εκεί κάπου χάσαμε και την αληθή, ενιαία, ολιστική δραματική ποίηση, που χωρίστηκε σε τραγούδι και σε πεζολογία.
Η επικράτηση τής Επιστήμης έναντι κάθε Θρησκείας, ήταν μεν μία από τις επιτεύξεις τού Διαφωτισμού, είχε όμως και παράπλευρες απώλειες: δαιμονοποιήθηκε, ποινικοποιήθηκε, ψυχιατρίσθηκε κάθε ποιητική σχέση με το Άρρητο, με το Άφατο, το ΆΓΝΩΣΤΟ, το Αόρατο… που είναι άλλωστε και ο βασικός ορισμός κάθε ποιητικής λειτουργίας.
Η σημερινή δυσλειτουργία οδηγεί ΚΑΙ στην δραματουργική δυσπραγία, η «καθαρή» Ποίηση είναι για τους διανοούμενους κι ουδεμία απήχηση έχει σε αυτό που λέμε «λαός». Το δήθεν πρωτοποριακό/αποδομητικό/μετανεωτερικό θέατρο επιδίδεται κυρίως σε υβριστικά συμπιλήματα (δίκην «ζάπινγκ») και η δοκησισοφία υπερέβη ακόμη και τους σοφιστές τού πέμπτου π.Χ. αιώνα, που κάθε άλλο παρά αληθείς, γνήσιοι, καλοπροαίρετοι Φιλόσοφοι ήταν.
Σήμερα που μερικές/μερικοί/μερικά διατείνονται ανερυθριάστως πως «ΌΛΑ ΕΙΝΑΙ ΤΕΧΝΗ», πως όλοι είμαστε καλλιτέχνες, πως ο κάθε ένας είναι Ποιητής, απλώς και μόνον όταν ομιλεί ή γράφει… σήμερα που χάσαμε και τον μπούσουλα και το μέτρο και τον σκοπό, δεν υπάρχει παρά μόνον η Λογική, ο Ορθός Λόγος που μπορεί να μας βοηθήσει έξω από το ανήλιαγο, μουχλιασμένο πολιτισμικό τούνελ όπου βρεθήκαμε εκόντες-άκοντες (σε όλα τα γένη, τα φύλα, τις πτώσεις, τις επιπτώσεις…).
ΕΡΕΥΝΑ, ΜΕΛΕΤΗ, ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΙΑ, ΓΕΥΣΙΓΝΩΣΙΑ, ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΒΑΣΗ, ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ, ΑΝΟΜΟΙΟΓΕΝΕΤΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΤΡΟΠΙΑ, ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΆΛΛΟΥ, ΤΟΥ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥ, ΤΟΥ ΑΝΤΙΘΕΤΟΥ (συμπεριλαμβανομένων των νεοκλασικιστών, των νεοπλατωνικών, των ελληνιστών)… αυτές είναι μερικές λέξεις-κλειδιά για την πολυπόθητη κι αναμενόμενη Αναγέννηση τού άμεσου μέλλοντος. Κακά τα ψέματα, ο Τεχνολογικός Μεσαίωνας, με την πρόφαση της απελευθέρωσης τού ανθρώπινου είδους από κάθε σκλαβιά, το βύθισε ακόμα βαθύτερα στην κινούμενη άμμο τής σύγχυσης, τής Άγνοιας, της πνευματικής Πενίας, της ηθικής φτώχειας… Δεν είναι τυχαίο που οι οθόνες σήμερα θεοποιούν τους κατά συρροήν εγκληματίες, είδωλα μιας χρήσεως, παραδείγματα προς μίμησιν (ενώ κάποτε οι «τερατείες» είχαν παιδαγωγική σκοπιμότητα και λειτουργούσαν ως παραδείγματα προς αποφυγήν).
Το Αρχαίο Δράμα βασίστηκε στον Ρυθμό, στα Αρχέτυπα, στην Ποίηση, στον Ορθό Λόγο, στην προτυποποίηση μέτρων και σταθμών, χωρίς τα οποία ουδείς θεσμός δύναται να θεμελιωθεί και να μακροημερεύσει.
Εάν θέλουμε να μην ντρεπόμαστε κάθε φορά που «αναβιώνει» στα αρχαία θέατρα (και ωδεία) το αρχαίο δράμα, θα πρέπει να συζητήσουμε, να συνομιλήσουμε, να «συναντηθούμε» με τα αρχαία κείμενα και μεταξύ μας. Είναι πολιτιστική κληρονομιά τής Ανθρωπότητας. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως πρέπει να συληθούν, να κατασπαραχθούν, να διαμελιστούν, να γίνουν «προφάσεις εν αμαρτίαις».
Αυτό που προτείνω είναι απλό: ΓΡΑΨΤΕ ΤΙΣ ΔΙΚΕΣ «ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ» και «ΚΩΜΩΔΙΕΣ». Εμπνευστείτε από την Μυθολογία, όπως ακριβώς έκαναν και οι μεγάλοι κλασικοί: οι τρεις τραγικοί κι ο Θέσπις «ετράφησαν με ψίχουλα από το τραπέζι τού Ομήρου», ο ίδιος ο Όμηρος ακολουθεί μια μακραίωνη προφορική παράδοση, όπως το δημοτικό τραγούδι εξάλλου (στις περίφημες «παραλογές»),
Εμπνευστείτε αλλά μην ανασκολοπίζετε, αναδομείτε αλλά μην γκρεμίζετε, αποδομείτε αλλά με καθαρά δημιουργικούς σκοπούς. Κι ας μην λησμονούμε την περίφημη ρήση τού Αριστοτέλη: «Ηθική κι Αισθητική είναι ένα και το αυτό»!!!
Αμφισβητώντας τις επί σκηνής αισθητικές σας βαρβαρότητες, μήπως έχουμε κάθε δικαίωμα να αμφισβητήσουμε και τις ηθικές σας προθέσεις, αγαπητοί/αγαπητές/αγαπητά μετανεωτερικά όντα; Η χρηματοθηρία, ο ωχαδερφισμός, η υποτίμηση τού κοινού, η δοκησισοφία, «η μισή ντροπή δική σας κι η υπόλοιπη δική μας»… οδήγησαν σε μια τέτοια θεατρική παρακμή που προσομοιάζει σε ρωμαϊκή αρένα των υστέρων χρόνων. Είμαστε μήπως καθυστερημένοι ως προς τους τάχιστους τεχνολογικούς εξελικτικούς ρυθμούς; Μήπως η τόση γνώση μάς οδήγησε σε αλαζονεία; Μήπως πρέπει να ξαναβρούμε το μέτρο των προσώπων και των πραγμάτων; Μήπως κινδυνεύουμε να απανθρωποποιηθούμε και να γίνουμε δικαίως λεία για τις μηχανές; Μήπως γίνουμε «βροτοί» κυριολεκτικώς; Μήπως η «Δαιμόνια Μηχανή» τού φωτισμένου κι εμπνευσμένου Κοκτώ ήταν απλώς μια ανώδυνη παραβολή; Μήπως οι δυστοπίες που μας περιέγραψαν οι εκάστοτε προορατικοί ήταν απλώς ένα διακριτικό κουδουνάκι κινδύνου;
Δεν είμαι υπέρ ουδεμίας καταστροφολογίας. Ως δημιουργικώς αισιόδοξο άτομο, απλώς επισημαίνω. Ας παλέψουμε όλες/όλοι/όλα μαζί για την Αναγέννηση τού Πανανθρώπινου Πολιτισμού. Κι αυτό αρκεί για μια ζωή, πλήρη.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΟΥΡΑΣ, Δρ μεταφρασεολογίας-ποιητής-θεατρολόγος-κριτικός…
