“Βάκχες” στο όριο του ειρωνικού, με τρομακτική ισορροπία τραγικού και κωμικού στοιχείου

Η συνεκφώνηση ταιριάζει στις «Βάκχες» από τον Έκτορα Λυγίζο και το ΔΗΠΕΘΕ Λάρισας στο ανεμοδαρμένο Ηρώδειο στις 11/9/2017 που έδωσε μια άλλη προοπτική στα μαινόμενα στοιχεία της Φύσης με τα οποία παίζουν οι Μαινάδες ομοιοπαθητικώ τω τρόπω…

Από τον ποιητή, θεατρολόγο και κριτικό Κωνσταντίνο Μπούρα

Τελικά, είμαστε τυχεροί σ’ αυτή τη χώρα, μιλώντας μια πανάρχαια γλώσσα, κάτοχοι ενός μουσικού γλωσσικού κώδικα με μαθηματική πειθαρχία και κλειδιά που ανοίγουν ενεργειακές πύλες… Τα στοιχεία της Φύσης, τρομακτικά και αντίξοα, πρωταγωνίστησαν στην …ηρωδιακή παράσταση των «Βακχών» ανασπώντας το αντιαισθητικό μωβ χαλί που είχε καλύψει προηγουμένως την ορχήστρα της Επιδαύρου και την ιερά της θυμέλη, μειώνοντας την ακουστική του αργολικού θεάτρου στο ελάχιστο. Αυτό το δαιμονικό αγέρι που σήκωσε ακόμα και τα ορφανά καθίσματα του άνω διαζώματος, τη μέρα που ο τρομερός τυφώνας χτυπούσε τη Φλόριντα, λίγες μέρες μετά τον καταστροφικό σεισμό του Μεξικού και στην επέτειο της πτώσης των δίδυμων πύργων κατέδειξε το τραγικό θεματικό υπόβαθρο, αφού με αυτά τα ακαταλόγιστα, ανεξέλεγκτα κι εν πολλοίς άγνωστα σκοτεινά σημεία της Ανθρώπινης Φύσης παλεύουν οι πρωταγωνιστές αυτού του αρχετυπικού δράματος.

       Ο Θάνατος μέσα μας που μετατρέπεται εύκολα από ερωτική σε καταστροφική μανία, η οργόνη του Βίλχεμ Ράιχ, τα παγανιστικά έθιμα που βασίζονταν στην ομοιοπαθητική μαγεία και είχαν γονιμολατρική βάση κι επιδίωξη, αυτό είναι το διακύβευμα που γέννησε την ανάγκη της εισαγωγής του φρυγικού θεού Βάκχου-Διόνυσου και την πολιτογράφησή του στο Δωδεκάθεο με αριθμό μητρώου 13 (ο Θάνατος στην ταρώ). Η αρχή και το τέλος της βασιλείας του Δία είναι αυτός ο γιος που απέκτησε από την ερπετοειδή Σεμέλη, την κατακαημένη (κυριολεκτικώς), εκείνη που ήταν απόγονος του Εχίονα, από τη γενιά των σπαρτών Θηβαίων, που είχαν το ίδιο DNA με τον μυθικό δράκοντα (μυθολογικός απόηχος της εισβολής αποίκων από τον Αστερισμό του Δράκοντα ή του Οφιούχου σύμφωνα με έγκυρους μελετητές). Αυτή την έλευση προφητεύει ο «Προμηθέας Δεσμώτης»; Τι συνέβαινε στον χαμένο «Προμηθέα Λυόμενο»; Πόσα και ποια στοιχεία από τα απόκρυφα αρχαία μυστήρια συνηχούν μέσα από την αρχαία τραγωδία στο Συλλογικό Ασυνείδητο;

       Κορυφαία παράσταση, σημαντική. Η συνεκφώνηση υπερβαίνει τα εσκαμμένα του Χορού κι ολόκληρος ο θίασος αναλαμβάνει εκ περιτροπής και σε δυάδες ή τριάδες ή συνολικά όλους τους ρόλους με την απαραίτητη εισαγωγή «αν ήμουν ο/η θα έλεγα…». Μεταμοντέρνα εκδοχή; Ναι. Αλλά όχι άκριτη κι αστάθμητη. Όχι απλώς και μόνον για δημιουργία εντυπώσεων. Με σεβασμό στο κείμενο και στο πνεύμα του Ευριπίδη (που νομίζω ότι θα χαμογελούσε παιχνιδιάρικα πάνω από τις Καρυάτιδες) με γνώση και συμμόρφωση απάντων στο σκηνοθετικό πλάνο είδαμε κάτι σύντομο, νόμιμο και σεμνό που δεν μας κούρασε, μας προβλημάτισε, παρά την κακή ακουστική του Ηρωδείου συνεπικουρούντος του αγέρα που τα πήρε όλα και τα σήκωσε. Θαύμασα τον ηρωισμό και την αυτοθυσία των επαγγελματικών καλλιτεχνών που έφεραν εις πέρας αυτόν τον άθλο. Άκομψη και πεζολογική, διανοουμενίστηκη και στείρα η «μετάφραση» δια χειρός του προώρως εκλιπόντος Γιώργου Χειμωνά. Μα τι θέλουν και βουτάνε σε τόσο βαθιά νερά χωρίς σκάφανδρο και χωρίς την απαραίτητη τεχνική κατάρτιση; Τελικά, η αρχαία τραγωδία έχει μετατραπεί σε κολυμβήθρα του Σιλωάμ όπου ο κάθε επιτυχημενο-αποτυχημένος δοκιμάζει την τύχη του στο one night stand με την Ιστορία, αφού έχει προηγηθεί ραντεβού που κάθε άλλο παρά «στα τυφλά» είναι, αλλά πολύχρονο, σταδιακό και μεθοδευμένο, για να μην πω «προμελετημένο» και παρεξηγηθώ…

       Ό,τι κι αν πούμε, το πενιχρό μας έργο θα σβήσει, ακόμα και οι μεταφράσεις, εκείνων, των κλασικών, που είχαν τη διορατικότητα και τη σοφία να συνδυάσουν την ελαφρότητα και το έρεβος της ανθρώπινης ατελούς κωμικοτραγικής κατάστασης.

Κωνσταντίνος Μπούρας

www.konstantinosbouras.gr

Info:

http://greekfestival.gr/gr/events/view/ektoras-lugizos-%E2%80%93-dipethe-larisas-2017

Έκτορας Λυγίζος – ΔΗΠΕΘΕ Λάρισας

Βάκχες / Ευριπίδη

 

Ο θεός Διόνυσος φτάνει στην πόλη με ανθρώπινη μορφή και ο βασιλιάς Πενθέας παλεύει να οχυρώσει εαυτόν και το άστυ απέναντι στην έλευση μιας θρησκείας που εξισώνει τους πάντες –νυν και πρώην βασιλιάδες, θεούς και δούλους, μάντεις και αγγελιοφόρους, γυναίκες και άνδρες– σε έναν κόσμο συμφιλίωσης του ανθρώπου με τα πιο ζωώδη, αλλά και αγνά του ένστικτα. Πρόκειται για τη μοναδική σωζόμενη τραγωδία όπου ο Διόνυσος συμμετέχει ως πρόσωπο του δράματος, αλλά και ως παντεπόπτης σκηνοθέτης- συγγραφέας. Η παράσταση εξερευνά τη σύγκρουση ανάμεσα στην ατομικότητα του ήρωα και την πολυφωνικότητα του χορού: οκτώ αφηγητές, εντάσσοντας τα χορικά στη βασική πλοκή, παρακολουθούν τη διαδικασία της σταδιακής σύνθεσης και αποσύνθεσης ενός μικτού συνόλου, την αντίσταση των μελών του, αλλά και τη λαχτάρα τους να ανέβουν φαντασιακά στο ιερό βουνό ως μαινάδες και να μετατραπούν σε βάκχες. Μια τελετή μύησης στη λατρεία του «άλλου», της οποίας πρώτο στάδιο είναι να σταθούν δύο άτομα αντιμέτωπα υπό το βλέμμα ενός θεατή-μάρτυρα.

Με αγγλικούς υπέρτιτλους

 

Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς
Διασκευή – Σκηνοθεσία: Έκτορας Λυγίζος
Σκηνικό – Κοστούμια: Κλειώ Μπομπότη
Φωτισμοί: Δημήτρης Κασιμάτης
Μακιγιάζ: Ιωάννα Λυγίζου
Αγγλικοί υπέρτιτλοι: Λύο Καλοβυρνάς
Βοηθός σκηνοθέτις: Εύα Βλασσοπούλου
Βοηθός σκηνογράφου: Στεφανία-Ηλέκτρα Πανταβού
Δραματολογική συνεργασία: Κατερίνα Κωνσταντινάκου
Σωματική προετοιμασία-Τεχνική Alexander: Βίκυ Παναγιωτάκη
Φωνητική προετοιμασία: Ρηνιώ Κυριαζή
Παίζουν: Ανθή Ευστρατιάδου, Έκτορας Λυγίζος, Βασίλης Μαγουλιώτης, Άρης Μπαλής, Αργύρης Πανταζάρας, Ανέζα Παπαδοπούλου, Μαρία Πρωτόπαππα, Χρήστος Στέργιογλου

Συμπαραγωγή: Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου και ΔΗΠΕΘΕ Λάρισας