Καπετάν Μιχάλης. Ελευθερία ή Θάνατος
του Νίκου Καζαντζάκη
Νίκος Καζαντζάκης, ένας επίκαιρος δραματικός ποιητής παγκοσμίων διαστάσεων. Το θέμα τής Ύβρεως και η υπέρβασις του μέτρου, των ορίων που προκαλεί την επέμβασιν τής στυγνάς και αδεκάστου Νεμέσεως.
Από τον ποιητή, θεατρολόγο και κριτικό Κωνσταντίνο Μπούρα
Χαίρομαι πάντα όταν συναντώ τη σπάνια σύζευξη υψηλών πνευματικών επιτευγμάτων και καλλιτεχνικών επιδόσεων ευρέος φάσματος και παλλαϊκού βεληνεκούς.
Από αρχαιοτάτων χρόνων το μεγάλο θέατρο είναι κατ’ εξοχήν λαϊκό και καθίσταται – συν τω ευθέτω χρόνω – αναπόσπαστο μέρος τής δημοτικής παράδοσης.
Ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν ένας ογκόλιθος τής διεθνούς πνευματικής περιπέτειας τού Ανθρώπου στην επίγεια δοκιμασία του. Όσο κι αν παραγκωνίστηκε, λοιδωρήθηκε, αναγκάστηκε να εκπατριστεί και επιχειρήθηκε οργανωμένα η ακαδημαϊκή απαξίωσή του, εκείνος είχε πάντα μαζί του τον Λαό, τον αθώο φιλαναγνώστη που διψάει για αληθινή πνευματική τροφή.
Τι κι αν δεν πήρε το Νόμπελ; Μήτε ο Καβάφης το πήρε μήτε ο μέγιστος Σικελιανός, ούτε καν ο λαοπρόβλητος Παλαμάς.
Οι εχθροί γίνονται έναυσμα δημιουργίας, κάρβουνο στην ατμομηχανή των μεγάλων πνευμάτων κι επιβιώνει το ονοματάκι τους στην Ιστορία μόνο στον βαθμό που οι σημαντικοί δημιουργοί εστιάζουν πάνω τους και τους διαιωνίζουν με την αναπόσπαστη τού ταλέντου τους γενναιοδωρία.
«Κλεαρέτη Δίπλα-Μαλάμου και δίπλα σ’ αυτήν τ’ όνομά μου» έγραφε ο τραγικός αυτόχειρ Κώστας Καρυωτάκης.
Ο ασίγαστος ερευνητής Κώστας Αρκουδέας στο ιστορικής αξίας βιβλίο του «Το χαμένο Νόμπελ» χαρτογραφεί την φθονερή μικρότητα τής περιρρέουσας (ασφυκτικής) ατμόσφαιρας που στέρησε ακόμα και το ελληνικό φως από τον παρεπιδημούντα στη Νότιο Γαλλία μεγάλο αμφισβητία λογοτέχνη Νίκο Καζαντζάκη.
Όμως η μεγαλύτερη δικαίωση ενός συγγραφέα είναι το σκηνικό ανέβασμα των έργων του πολλές δεκαετίες μετά την μετάστασίν του «Εις ύστατον Φάος». ΕΙΔΙΚΑ ΌΤΑΝ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΑ ΔΕΝ ΈΧΟΥΝ ΓΡΑΦΤΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ, όπως στην περίπτωση τού Ντοστογιέφσκι, του Παπαδιαμάντη, του Βιζυηνού, του Καζαντζάκη, ορισμένα ποιητικά πεζά τού Ρίτσου (κι ελαχίστων άλλων ζώντων τε τεθνεώτων).
Μήπως τελικά οι απρόκλητες επιθέσεις αυξάνουν το βάρος των ήδη γιγάντων τής Λογοτεχνίας μας;
Στο έργο τώρα. Ο «Καπετάν Μιχάλης» γραμμένος από τον Καζαντζάκη μετά τον θάνατο του αυταρχικού πατρός του κι ενόσω ΖΕΙ στην πικρή αυτοεξορία κυνηγημένος από τους «τα φαιά φορούντες» της ένδοξης χώρας μας (ή μήπως θα έπρεπε καλύτερα να πω «χώρου» μας), είναι μια διαχρονική κι απολύτως επίκαιρη τραγωδία κι έτσι ανέβηκε ιδιοφυώς στο ΘΕΑΤΡΟ ΑΛΚΜΗΝΗ από έναν υποδειγματικό θίασο στην ΤΕΛΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗ.
Το θέμα τής υπέρβασης του μέτρου, η ανάγκη αυτοταπείνωσης τού τραγικού ήρωα που μη φοβούμενος τον θάνατο καθίσταται «δα-ΐ-μων» κι εξαιρετικός, εξαιρετέος τής συνήθους επιβιωτικής μικρότητος, τίθενται εδώ με τόσο σπαρακτικά διασταλτικό αλλά και αδήριτο τρόπο που καθίσταται ο αποκλειστικός κινητήριος άξονας τής δραματικής πλοκής. Οι δύο αδελφοποιτοί (Τούρκος και Έλληνας) υπερβαίνουν προς στιγμήν το οικογενειακό και φυλετικό κάρμα με τον ενώσουν συμβολικά τα αίματά τους, όμως ο δαίμονας τής σαρκός τους καταβάλλει, υπερισχύει και κατισχύει κάθε συνετής φιλειρηνικής απόπειρας έτσι που το τέλος είναι προδεδιαγραμμένο και η «κατά-στροφή» μοιραία, αναπόφευκτη.
Πρόσωπα που αποσπώνται ως μάσκες από τον ενιαίο εσμό-σωρό των ανθρώπων, φωτίζονται μια στιγμή από τον προβολέα τής Ιστορίας και ξαναγυρίζουν στο Σκότος, στην υπαρξιακή σιωπή, που είναι χειρότερη κι από τον θάνατο.
Θα ήθελα να δω αυτή την παράσταση στην Επίδαυρο (Μικρά και Μεγάλη) με αυτή την ιδανική διανομή, με τα ίδια σκηνικά και κοστούμια με το ανεπτυγμένο και διευρυμένο (από τους φυσικούς κυματισμούς) ηχοτοπίο.
Θα εξάρω την ερμηνεία (ως κορυφαίας τού Χορού) τής εκπληκτικής κι αναξιοποίητης ακόμη ΕΛΕΝΗΣ ΦΙΛΙΠΠΑ καθώς και τον ανεπανάληπτης διονυσιακής μανίας κλαυσιγέλωτα τής Ειρήνης Παπαδημάτου (που θα μπορούσε να υποδυθεί τέλεια και την Λαίδη Μάκβεθ και την Οφηλία και… και…).
Θα εξάρω επίσης την απόλυτη αληθοφάνεια στις ερμηνείες των ηθοποιών που επιφορτίστηκαν στους αντίπαλους δίδυμους ρόλους των μοιραίων αδελφοποιτών, αλλά και όλων των άλλων ανδρών τού αναπόσπαστου κι ενιαίου Χορού: Τάσος Γιαννόπουλος, Δημήτρης Κανέλλος, Περικλής Λιανός, Κωσταντίνος Μουταφτσής, Ορέστης Τρίκας.
Συγκινήθηκα μέσα μου βαθιά, βουβά, γιατί είπα πως δεν χάνεται τόσος κόπος για την παραγωγή πρωτότυπου συν-δημιουργικού έργου. Κι αν ο άνθρωπος των σπηλαίων κάνει ακόμη πολέμους, εμείς είμαστε το άλας της γης, η κρίσιμη εκείνη μάζα που θα οδηγήσει την Ανθρωπότητα στο πολυπόθητο κβαντικό «ποιοτικό άλμα», ικανή και αναγκαία συνθήκη για την διαρκή νέα και καινοφανή Αναγέννηση.
Ο ανέσπερος Ήλιος ο Πνευματικός ας ανατέλλει αιωνίως, όπως τον καλούν μεγάλοι δημιουργοί (Σικελιανός, Καζαντζάκης και άλλοι φωτογενείς).
Μετά λυτρωτικών και χαρμοσύνων δακρύων, η ταπεινότης μου
Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας, Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ
info από το Δελτίο Τύπου:
«Ξέρεις πια πως εσύ, όχι η τύχη, όχι η μοίρα, μήτε οι ανθρώποι γύρα σου, εσύ μονάχα έχεις, ό,τι κι αν κάμεις, ό,τι κι αν γίνεις, ακέραιη την ευθύνη.»
Το θέατρο Αλκμήνη παρουσιάζει, από Παρασκευή 6 Μαΐου, ένα από το κορυφαία έργα του Νίκου Καζαντζάκη «ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ (Ελευθερία ή Θάνατος)» σε σκηνοθεσία Μανώλη Ιωνά.
Η παράσταση στοχεύει στο να φέρει τον σύγχρονο θεατή σε επαφή με ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και με σεβασμό στο ύφος, τη γλώσσα και το στοχασμό του συγγραφέα, να οδηγήσει τα βαθιά υπαρξιακά ζητήματα του ανθρώπου στο φως. Εστιάζοντας σε μία χρονική περίοδο, σε πρόσωπα και γεγονότα πραγματικά, ζωντανεύει επί σκηνής μία ταραγμένη περίοδο της ελληνικής ιστορίας και αναδεικνύει όχι μόνο την έχθρα μα και τις σχέσεις αδελφοσύνης δύο λαών που χρειάστηκε να συνυπάρξουν για αιώνες. Κυρίως, όμως, η παράσταση επιθυμεί να μιλήσει για το παρόν. Για όσα σήμερα ο άνθρωπος καλείται να αντιμετωπίσει παλεύοντας με τα σύγχρονα «θεριά» και τους «δαίμονες» του παρόντος. Να δώσει το μήνυμα στους θεατές πως η ψυχή του ανθρώπου είναι αδέσμευτη και πολυδύναμη. Πως ο καθένας από εμάς οφείλει να αγωνίζεται για να ζει τη ζωή του καταπώς ο ίδιος την αισθάνεται. Ειδικά σε έναν κόσμο αβέβαιο, έναν κόσμο που ταλανίζεται από κρίσεις οικονομικές, από την πανδημία αλλά και με έναν πόλεμο που κλονίζει όσα θεωρούσαμε δεδομένα είναι σημαντικό να θυμηθούμε πως ο αγώνας είναι διαρκής, είναι επίπονος, αλλά όχι χαμένος.
Το πρόσωπο του μυθιστορηματικού ήρωα, του γενναίου αξόδευτου αυτού επαναστάτη, του καπετάν Μιχάλη, γίνεται σύμβολο του σύγχρονου αγωνιζόμενου ανθρώπου -ανεξάρτητα από την καταγωγή, τον τόπο διαβίωσης, το θρήσκευμα και τα πιστεύω του- που πασχίζει για επιβίωση σωματική και ψυχική, αναφωνώντας με τον δικό του τρόπο «Ελευθερία ή Θάνατος».
Ο «Καπετάν Μιχάλης» είναι μια ιστορία ανθρώπων για τους ανθρώπους. Η ιστορία του Καπετάν Μιχάλη διαδραματίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η Κρήτη αγωνιζόταν, για μία ακόμη φορά, για την ελευθερία της στην επανάσταση του 1889. Το έργο, όμως, αν και συνδεδεμένο με την ιδιαίτερη πατρίδα του συγγραφέα, καθώς διαποτίζεται από το πνεύμα της ελευθερίας που ορίζει την ανθρώπινη φύση, καθώς φέρνει σε πρώτο πλάνο τη δύναμη της ψυχής, την ανάγκη του ανθρώπου να ορίζει τον εαυτό του, πολύ γρήγορα κέρδισε την πανελλήνια και τη διεθνή αναγνώριση. Ελευθερία και Ανθρωπιά είναι το δίπολο στο οποίο κινείται ο κόσμος του συγγραφέα και η παράσταση.
Ταυτότητα παράστασης
Συγγραφέας: Νίκος Καζαντζάκης
Διασκευή: Κωνσταντίνα Νικολαΐδη & Μανώλης Ιωνάς
Σκηνοθεσία: Μανώλης Ιωνάς
Σκηνογραφία/Ενδυματολογία: Νίκος Κασαπάκης
Χορογραφία: Ρούλα Κουτρουμπέλη
Σύνθεση μουσικής: Νένα Βενετσάνου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Έλενα Αγγελοπούλου
Σχεδιασμός φωτισμών: Μανώλης Μπράτσης
Κατασκευή κουστουμιών: Δάφνη Τσακώτα
Video/Trailer: Κατσούλης Γιώργος – Angelis Films Ltd
Creative Agency: GRID FOX
Φωτογραφία: Κατσούλης Γιώργος
Παραγωγή: Θέατρο ΑΛΚΜΗΝΗ
Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Παίζουν (αλφαβητικά): Τάσος Γιαννόπουλος, Δημήτρης Κανέλλος, Περικλής Λιανός, Κωσταντίνος Μουταφτσής, Ειρήνη Παπαδημάτου, Ορέστης Τρίκας, Ελένη Φίλιππα
Ημέρες και Ώρες Παραστάσεων
Πρεμιέρα: Παρασκευή 6 Μαΐου 2022
Παρασκευή και Σάββατο 21:00
Τετάρτη και Κυριακή 19:30
Διάρκεια: 90’ (χωρίς διάλειμμα)
Θέατρο ΑΛΚΜΗΝΗ
Αλκμήνης 8-12, Κάτω Πετράλωνα (μετρό στάση: Κεραμικός)
Εισιτήρια:
Γενική είσοδος: 15 €
Μειωμένο (μαθητές, φοιτητές, άνεργοι, ΑΜΕΑ): 12 €
Προπώληση εισιτηρίων
– Ταμείο του θεάτρου Αλκμήνη
– Ηλεκτρονικά στο www.ticketservices.gr
https://www.ticketservices.gr/event/kapetan-mixalis-theatro-alkmini/
– Τηλεφωνικές κρατήσεις στο 2103428650
Υπεύθυνη Επικοινωνίας για ομαδικές κρατήσεις
Χριστιάννα Φωτιάδη |6947125110 |cfjanus@yahoo.com
Υπεύθυνη Επικοινωνίας της παράστασης:
Άντζυ Νομικού | 6932 25 80 73 | angienomikou@gmail.com
