«ΛΟΡΚΑ, Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΣ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ με την έντονη σωματικότητα»
Από τον θεατρολόγο και κριτικό Κωνσταντίνο Μπούρα
Ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, θύμα των ομοφοβικών φασιστών έμεινε στην Ιστορία όχι τόσο για τον ηρωικό κι ένδοξο θάνατό του, αλλά κυρίως γιατί είναι ο τελευταίος ρομαντικός ποιητής που γράφει με θεατρικό τρόπο ακόμα κι όταν τα γραπτά του δεν προορίζονται για τη σκηνή. Αυτή η διάχυτη δραματικότητα σε συνδυασμό με την ανάγκη επανασύνδεσης με τη Φύση, η νοσταλγία ενός προβιομηχανικού πολιτισμού, η κυριαρχία του ζωογόνου και ζωοποιού ενστίκτου εναντίον της δολοφονικής λογικής ενέταξαν τον Ανδαλουσιανό «σκύλο» στους μεγάλους ερωτικούς ποιητές όλων των εποχών. Από την προκλασική Αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ο Λόρκα είναι ακόμα ένας κρίκος στην άρρηκτη αλυσίδα του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού που σηματοδοτεί κι έναν άλλον τρόπο σκέψης, τον ανθρωποκεντρικό. Από αυτή την πνευματική κοιτίδα αναπήδησαν και η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός. Τα ανθρωπιστικά ιδεώδη είναι απόρροια και άμεση συνέπεια της Δημοκρατίας. Η μοναδικότητα του ατόμου κι ο σεβασμός της πολυχρωμίας-ετερότητάς του δεν είναι νοητή παρά μόνον στα πλαίσια της Ελευθερίας, της Ισότητας και της Δικαιοσύνης-Ισονομίας. Τόσον ο Χριστιανισμός όσον και τα κινήματα για την απελευθέρωση του Ανθρώπου από κάθε λογής δουλείες και δεσμά (έτσι όπως εκφράστηκαν στη Γαλλική Επανάσταση, στην Οκτωβριανή Επανάσταση, στην Ελληνική Επανάσταση και στα εθνικο-απελευθερωτικά κινήματα των αρχών του δέκατου ένατου αιώνα που οδήγησαν την πανίσχυρη οθωμανική αυτοκρατορία σε κατάρρευση, αλλά και άλλες μονοκρατορίες που βασίζονταν στην αλαζονεία και στον αυταρχισμό των ολιγαρχών)… όλ’ αυτά οφείλονται στις βιωμένες δημοκρατικές πεποιθήσεις των λαών γύρω από τη Μεσόγειο, όπως τους ενέπνευσε τόσον η θεοποιημένη Φύση ως Μητέρα-Γαία-στεατοπυγική θεά της Αφθονίας όσο κι ο εφαρμοσμένος Ορφικός-συμπαντικός-κοσμικός Έρως, ένας έρωτας καθόλου «μετά-φυσικός» αλλά απολύτως συνδεδεμένος με το υγιές ανθρώπινο σώμα, που υπακούει κι εμφορείται από τις αναλογίες της «χρυσής τομής φ» που πρώτοι οι Πυθαγόρειοι εφάρμοσαν και δίδαξαν. Ο Λόρκα είναι ο τελευταίος αυτής της άρρηκτης αλυσίδας των δημοκρατών-ανθρωπιστών πολεμιστών της Ελευθερίας, της Ισότητας και της Αδελφοσύνης των ανθρώπων απανταχού της Γης. Αμέσως μετά, οι ποιητές κι οι λογοτέχνες που είδαν τα γραπτά τους να «σταδιοδρομούν» στις θεατρικές σκηνές του κόσμου έρεπαν προς το Ά-λογο, το Παράλογο, τη δυσαρμονία, το υπερβατικό, το «σκοτεινό», το ερεβώδες. Προδίδοντας μια βαθιά συλλογική ενοχή που ενισχύθηκε από τις θηριωδίες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και τις καταστροφικές συνέπειες των δύο πρώτων ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, οι ποιητές της υφηλίου δεν είναι ποτέ πια τόσο ρομαντικά αθώοι, τόσο ερωτικοί, τόσο «σωματικοί». Αυτή η σωματικότητα είναι που χαρίζει στην αισθητικώς παρωχημένη ποίηση του Λόρκα τη διαχρονικότητά της. Γιατί το σώμα είναι ένας κώδικας. Η γλώσσα είναι ένας άλλος. Το θέατρο συν-κερνάει και συνενώνει πολλαπλούς κώδικες. Και σ’ αυτό έγκειται η μαγεία του. Ο Λόρκα διαπέρασε το φράγμα του χρόνου, τα όρια της πατρίδας του, ακόμα όμως δεν έχει διαπεράσει τα όρια του μύθου του. Όταν θα συμβεί κι αυτό, τότε θα μένει το έργο του αυτούσιο, ως δραματικό υλικό για κάθε χρήση, ακόμα και μετά-μεταμοντέρνα. Τότε θα αναδειχθεί και η πλήρης αξία του. Στο ίδιο επίπεδο, κατά την ταπεινή μου γνώμη, με τη Σαπφώ, τον Αλκαίο, τον Ίβυκο, τον Ευριπίδη. Ίδωμεν.
Κωνσταντίνος Μπούρας